Kamer wil snel actie om ov-geweld, maar kabinet kan weinig beloven: ‘Superfrustrerend’

Kamerleden wachten met ongeduld op extra maatregelen van het kabinet om geweldsincidenten in het ov te stoppen. Tijdens een commissiedebat woensdag, dat grotendeels in het teken stond van de mishandeling van een NS-conducteur afgelopen zaterdagavond, kon demissionair staatssecretaris Heijen (IenW) echter weinig concrete actie bieden. Zo blijkt het juridisch niet mogelijk om algemene ov-verboden uit te delen of NS-personeel snel toegang te geven tot identiteitsgegevens.

“De PVV luidt de noodklok over veiligheid in het ov”, zei Kamerlid Hidde Heutink aan het begin van zijn bijdrage. De grootste partij in de Kamer vindt de aanval van afgelopen zaterdag “compleet onacceptabel” en vindt “het tijd dat door de regering keihard wordt ingegrepen”. Heutink wil onder meer dat conducteurs dezelfde bevoegdheden als boa’s krijgen, zoals het uitschrijven van een proces-verbaal. Ook wil de PVV dat alle conducteurs worden uitgerust met een bodycam.

VVD-Kamerlid Hester Veltman-Kamp voegde daar nog aan toe dat op geweldsincidenten in het ov altijd een gevangenisstraf zou moeten staan. Ook moet het kabinet wat de liberalen vaart maken met id-checks in het ov. NS-medewerkers moeten volgens Veltman snel toegang krijgen tot het rijbewijsregister, zodat ze de identiteit van daders kunnen vaststellen. “Dat zou pas kunnen over drie jaar, maar ik vraag de staatssecretaris met klem om dat sneller te regelen.”

Ov-verbod

Daarnaast moeten overlastgevers volgens de VVD een algemeen verbod op reizen met het ov kunnen krijgen, “ook om hoppen naar andere vervoerders onmogelijk te maken.” Die oproep werd breed gedragen tijdens het debat. “Iedereen die zich misdraagt moet levenslang verbod in ov krijgen”, zei PVV’er Heutink..Ook D66-parlementariër Mpanzu Bamenga maande Heijen tot meer spoed: “Alleen door lik-op-stukbeleid kunnen we het ov weer veilig maken.”

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Habtamu de Hoop constateerde dat de maat vol is voor veel medewerkers in ov. De nood bij die mensen en bij de vakbonden is hoog. Het lukt kabinet niet om voldoende concrete maatregelen te nemen.” Volgens De Hoop is een integrale aanpak nodig van het ov-geweld, “niet alleen bij NS maar ook voor ander ov-vervoer”.

Heijen, die tijdens het debat liet merken dat het onderwerp haar nauw aan het hart ligt, zag zich genoodzaakt de verwachtingen te temperen. Een algemeen ov-verbod is onder de huidige wetgeving eenvoudigweg niet mogelijk, spiegelde ze de Kamer voor. “De wettelijke kaders staan een landelijk of permanent ov-verbod niet toe. Het gaat altijd om een verbod voor een bepaald traject, een bepaalde tijd of een bepaalde omvang. Op dit moment is het aan de vervoerders zelf om die verboden op te leggen.”

Je moet kijken wat je kunt doen binnen handelingskaders die er zijn

Ook de door de Tweede Kamer gewenste toegang voor NS-medewerkers tot het rijbewijsregister, is niet van vandaag op morgen geregeld, bleek uit de beantwoording door de bewindsvrouw. Boa’s die werken voor een private partij mogen die gegevens volgens de wetgeving niet inzien. “Je moet dus kijken wat je kunt doen binnen handelingskaders die er zijn. Dat is echt een issue en superfrustrerend.”

“Ik ben het met vakbonden eens dat we handhavers in ov moeten voorzien van voldoende instrumenten”, zei Heijnen verder. Toch moest ze tijdens het debat meermaals verwijzen naar het ministerie van Justitie en Veiligheid, waar op dit moment wordt gewerkt om een aantal belemmeringen weg te nemen. Volgens de staatssecretaris is voor veel wetswijzigingen “een lang traject” nodig. Ze riep de Kamercommissie daarom op om ook met justitie in gesprek te gaan.

Actieplan

Heijnen beloofde wel in het kabinet te gaan bespreken hoe een lopend actieplan sneller kan worden uitgevoerd. Eerder werd onder meer een WhatsApp-nummer beschikbaar gesteld waar onveilige situaties gemeld konden worden. Ook zijn er meer stations afgesloten met poortjes, en hangen er meer camera’s op perrons.

Het uitrusten van NS-medewerkers met bodycams, iets wat nu bij wijze van experiment op sommige plekken gebeurt, is ook onderdeel van het plan. De PVV en VVD vinden dat dit experiment zo snel mogelijk breed moet worden ingevoerd. “De tijd van pappen en nathouden is voorbij”, vindt Heutink (PVV). Heijnen gaat overleggen of versnelling mogelijk is, maar wijst ook op privacyregels die de brede inzet van bodycams kunnen beperken.

Onder het blokje “overig” passeerden ook enkele andere onderwerpen in het debat. Zo vroeg GroenLinks-PvdA’er De Hoop Heijnen om in Brussel meer werk te maken van een Europees ticketsysteem voor internationale treinen. VVD-Kamerlid Veltman wilde weten of het reizen met de trein kan worden bevorderd door treinkaartjes ook door andere partijen dan NS zelf te laten verkopen, zoals nu al het geval is bij vliegtickets. NSC-Kamerlid Holger van Dijk vroeg aandacht voor mensen die door een gebrek aan digitale vaardigheden niet in staat zijn om over te stappen op reizen met de betaalpas via OVpay.

Drie minuten

Aanstaande zaterdag legt de NS om 22.30 uur het treinverkeer voor drie minuten stil, om aandacht te vragen voor de mishandeling van de conducteur en geweld in het ov in het algemeen. Ook hebben vrijwel alle streekvervoerders en winkels op de treinstations toegezegd zich bij de actie aan te sluiten.