Kamer hamert op kostenbesparingen NS in plaats van ‘hand ophouden’

Het eenmalige bedrag van 120 miljoen euro dat Den Haag vorig jaar voor NS vrijmaakte moet structureel worden. Die wens sprak NS-topman Wouter Koolmees dinsdag uit tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer. De Kamer was minder toeschietelijk dan Koolmees leek te hopen en bleef vragen om kostenbesparingen.

Het kabinet maakte de 120 miljoen euro vrij om te voorkomen dat treinkaartjes dit jaar duurder worden. Regionale vervoerders kregen om dezelfde reden 300 miljoen euro. Dat bedrag is in tegenstelling tot de miljoenen voor NS wel structureel. Koolmees is “verbaasd” door dat verschil, zei hij. “Met het oog op een level playing field is het opvallend dat NS anders wordt behandeld.”

D66’er Mpanzu Bamenga hekelde tijdens de hoorzitting het jaarlijkse “plakken van pleisters” op de begroting van NS. “Elk jaar komt u hier de hand ophouden voor meer geld”, spiegelde hij Koolmees voor, maar dat beeld klopt volgens de NS-directeur niet. “We betalen 600 miljoen euro per jaar aan de Staat om te mogen rijden met treinen in Nederland. In de nieuwe concessie is dat 500 miljoen euro. We krijgen verder geen subsidie en moeten onze eigen broek ophouden. Het is niet waar dat NS steeds de hand ophoudt.”

PVV’er Hidde Heutink zei zich “met de rug tegen de muur gezet” te voelen. “De Kamer wordt gevraagd om structureel 120 miljoen over te maken, zonder dat we garanties krijgen voor de reiziger. De NS heeft ons in een vicieuze cirkel doen belanden waarbij de klant ziet dat de trein niet of te laat komt en dat er geen zitplaatsen zijn. De treinen worden daardoor leger. Die cirkel moeten we wel doorbreken.”

Die garanties kan Koolmees echter niet geven: “U kunt de garantie krijgen dat wij ons stinkende best doen om het beter te doen, maar de realiteit de komende jaren is dat veel situaties buiten onze invloedssfeer liggen die niet zomaar opgelost zijn.”

Ov-fiets afstoten

Meerdere parlementariërs vroegen de NS-directeur of hij toch zelf niet meer kon doen om kosten te besparen. Zo wilde VVD-Kamerlid Hayke Veldman van Koolmees weten welke producten NS nog kan afstoten, bijvoorbeeld MaaS-diensten als de ov-fiets. Dat is volgens Koolmees echter “geen goede route”. “De ov-fiets wordt zeer gewaardeerd door de reizigers voor de laatste kilometer. Het is een verlengde van ons product en een middel om mensen te verleiden om voor het ov te kiezen. De dienst groeit ook als kool. Wij moeten als bedrijf ook naar de hele keten kijken en niet alleen naar het vervoer van station naar station.”

Ook NSC-Kamerlid Olger van Dijk wilde van de NS-topman weten wat NS bovenop de al bestaande besparingsprogramma’s van 1,4 miljard euro en 90 miljoen euro nog kan doen om kosten te verlagen. “Dan kom je al snel in de eigen operatie terecht”, waarschuwde Koolmees. “Als u ons dwingt om die kosten te besparen is er een effect op het volume en de lengte van treinen.” Het wordt dan onvermijdelijk om bijvoorbeeld onrendabele lijnen te schrappen, aldus Koolmees.

Materieel

Ook het schrappen van investeringen in nieuwe treinen is volgens Koolmees “onverstandig”. In tien jaar tijd steekt NS 4 miljard euro in materieel. De suggestie van Denk-parlementarier El Abassi om in die uitgaven te snijden noemde hij “penny wise, pound foolish”. Koolmees wees op de vervanging van de huidige koploper-treinen. “Die zijn veertig jaar oud en lopen tegen het einde van hun levensduur. We investeren nu in treinen voor de komende veertig jaar. Er komen vanaf 2027 ook zestig nieuwe dubbeldekkers naar Nederland toe. Dat is noodzakelijk voor de betrouwbaarheid.”

Donderdag praat de Tweede Kamer verder over het spoor. Alleen GroenLinks-PvdA-Kamerlid Habtamu de Hoop pleit in dat debat voor blijvend geld voor de NS, maakte hij dinsdag tijdens de hoorzitting duidelijk.