NS opnieuw in het rood, treinkaartjes volgend jaar fors duurder

Ondanks een hoopvol begin van het jaar, zag NS in 2023 de operationele prestaties verslechteren. De punctualiteit en zitplaatskans kwam lager uit dan een jaar eerder. Financieel blijft het spoorbedrijf worstelen met de naweeën van de coronapandemie, waardoor een fors verlies de boeken in ging.

Dat blijkt uit het jaarverslag over 2023 van NS, dat dinsdag is gepresenteerd.

Vooral in de tweede helft van het jaar ondervonden reizigers veel hinder van verstoringen en werkzaamheden aan het spoor bij Rotterdam en Schiphol. Door slecht weer en tekorten aan technisch personeel zijn er bij de onderhoudsbedrijven in het najaar forse achterstanden ontstaan, zo meldt NS, waardoor minder en kortere treinen beschikbaar waren.

In 2023 kwam daardoor 89,7 procent van de reizigers op tijd, tegen 92,6 procent een jaar eerder. Het percentage reizigers dat een zitplaats in de spits had, komt over heel 2023 uit op 94,7 procent, 1,9 procentpunt minder dan in 2022. Voor al deze prestatieindicatoren zakte NS onder de streefwaarde.

HSL

Op de Hogesnelheidslijn (HSL) ging de punctualiteit hard onderuit, onder andere door de snelheidsbeperking ter hoogte van Rijpwetering. De punctualiteit bedroeg slechts 73,6 procent, ver onder de streefwaarde van 84,2 procent en de gerealiseerde waarde in 2022 (82,0 procent). Begin 2024 heeft ProRail op zes extra plekken de snelheid verlaagd omdat er scheurvorming is aan bruggen en viaducten.

Daarnaast is de Intercity Nieuwe Generatie (ICNG), die in 2023 is geïntroduceerd in de dienstregeling en rijdt op de Hogesnelheidslijn, vanwege kinderziektes vaker uitgevallen en duurt de levering van de nieuwe treinen langer dan verwacht en dan NS zou willen.

“2023 kent voor NS twee gezichten”, zei president-directeur Wouter Koolmees dinsdag tijdens de presentatie van het jaarrapport. “De eerste helft van het jaar zijn we voortvarend gestart. Waar in 2022 nog tientallen treinen per dag uitvielen door personeelstekort, waren de gevolgen voor onze reizigers afgelopen voorjaar veel minder merkbaar dankzij al onze inspanningen. Hoe anders was het najaar waarin de reiziger veel last gehad heeft van vertraging, verstoringen en te drukke treinen. Dat moet beter voor reizigers.”

Verlies

Financieel lijkt het beter te gaan ten opzichte van de moeilijke jaren direct na de coronapandemie, maar de resultaten zijn nog steeds fors minder dan nodig is voor een financieel gezonde bedrijfsvoering. De spoorvervoerder noteerde een onderliggend negatief resultaat uit bedrijfsactiviteiten van 191 miljoen euro, tegen een verlies van 421 miljoen euro in 2022.

De oorzaak van de rode cijfers is het achterblijvende aantal klanten sinds de coronacrisis, hoewel daarin inmiddels wel verbetering zichtbaar is. Het aantal reizigerskilometers kwam uit op 89 procent van het aantal in 2019. In 2022 was dat nog slechts 76 procent. NS heeft verder de tarieven van de meeste treinkaartjes en abonnementen tussen 2021 en 2023 minder verhoogd dan de inflatie en oplopende kosten. Hierdoor is het zogeheten indexatiegat sinds 2021 opgelopen naar bijna 9 procent, aldus NS.

Daarnaast heeft NS te maken met een bijzondere waardevermindering op de nieuwe hoofdrailnetconcessie, die “een beperkte verdiencapaciteit met een lager rendement” kent. Ook voor de activiteiten in Duitsland is een bijzondere waardevermindering verantwoord vanwege neerwaarts bijgestelde vooruitzichten voor de huidige concessies in Duitsland. Onderaan de streep noteert NS daardoor een fors nettoverlies van 380 miljoen euro, waar het concern in 2022 nog een nettowinst van 574 miljoen rapporteerde.

Forse prijsstijging

De komende jaren blijven “financieel en operationeel uitdagend”, zo meldt NS. Er zijn volop werkzaamheden aan het spoor nodig voor onderhoud en om het spoor klaar te maken voor de toekomst. Financieel gezien houdt NS last van de hoge inflatie en vooral de sterk gestegen prijzen voor energie en structureel lagere reizigersaantallen. Het kabinet heeft voor 2024 eenmalig een bedrag van 120 miljoen euro vrijgemaakt, waardoor NS een voorgenomen tariefsverhoging van 8,7 procent kon uitstellen. “Dit is echter geen structurele oplossing, zodat NS in 2025 alsnog een forse prijsstijging moet doorvoeren”. Volgens Koolmees komt de indexatie voor 2025 nog eens bovenop de 8,7 procent van dit jaar. Hoe groot de tariefsverhoging precies zal zijn, wilde hij dinsdag niet zeggen.

De nieuwe hoofdrailnetconcessie, die volgend jaar ingaat, zorgt volgens NS dat reizigersopbrengsten en de kosten om treinen te rijden, inclusief de concessievergoeding, beter op elkaar aansluiten, stelt de vervoerder. “Desondanks houdt NS een opgave met een fors besparingsprogramma om de financiën sluitend te krijgen. NS moet zich blijven inspannen om het kostenniveau aan te passen aan de neerwaarts bijgestelde reizigersontwikkeling en het niet volledig kunnen doorrekenen van kostenstijgingen in het treinkaartje over de afgelopen jaren”, zo meldt het bedrijf.

Tegelijkertijd blijven investeringen noodzakelijk om de verwachte ontwikkelingen in reizigersgroei op te vangen. De schulden van NS zijn vanwege de verliezen over de afgelopen jaren al fors opgelopen met ruim 1,1 miljard euro.