Jaaroverzicht deel 1: OV geteisterd door corona, sneeuw en rellen

Er zal in de OV-sector met weinig plezier worden teruggekeken op de start van 2021. Winterweer en avondklokrellen legden het openbaar vervoer plat en door uitblijvende financiële steun werd gevreesd voor gitzwarte scenario’s. In een drieluik blikt OVPro terug op het afgelopen jaar, te beginnen met de maanden januari tot en met april.

Na een dramatisch 2020 met halvering van het aantal reizigers, begon het in lockdown gestarte nieuwe jaar met weinig perspectief. Het OV was nog altijd slechts bedoeld voor noodzakelijke reizen en al snel kwam er een avondklok bovenop. Meermaals drong de sector aan om nog voor de verkiezingen in maart een besluit te nemen over verlengde coronasteun. Zonder zou de continuïteit van het OV ernstig in gevaar komen, luidde de waarschuwing.

Grote verliezen

De discussie werd versterkt door de donkerrode cijfers die spoorvervoerder NS presenteerde, namelijk 2,6 miljard euro verlies in 2020. Minister van Financiën Wopke Hoekstra concludeerde daaruit dat de dienstregeling op termijn financieel niet vol te houden lijkt. Het was als een dolk in de rug voor de OV-sector, die twee maanden later te horen kreeg dat de beschikbaarheidsvergoeding tot eind 2021 werd verlengd. Vervoerders en overheden werden wel aan het werk gezet: er moesten bezuinigingsplannen worden opgesteld om weer op eigen benen te kunnen staan.

De verbazing was ook groot toen het Outbreak Management Team (OMT) in een advies zorgen uitte dat lang niet altijd afstand kon worden gehouden in het OV. In 99 van de 100 gevallen is er plek zat, reageerde de sector, die het OMT er fijntjes aan herinnerde dat het OV-protocol mede op basis van hun adviezen tot stand was gekomen. Het zorgde voor de vraag wat een volle trein nu eigenlijk is. NS bereidde reizigers alvast voor dat “een viertje voor jezelf” echt voorbij is als Nederland weer uit de lockdown zou komen.

Sneeuwstorm en rellen

Alsof de situatie nog niet erg genoeg was, kwam het OV begin dit jaar zelfs volledig stil te liggen. Eind januari werd het trein- en busvervoer in meerdere regio’s gestaakt vanwege de hevige avondklokrellen. Begin februari reed er zelfs nagenoeg geen enkele trein, bus, tram of metro in het land door een sneeuwstorm. Pas op dag drie waren de grootste problemen voorbij, al duurde het bij NS negen dagen voor de normale dienstregeling weer werd gereden.

Behalve de discussie over de winterbestendigheid van het spoor, kreeg ook het dossier Maaslijn een nieuw hoofdstuk. Opnieuw bleek elektrificatie en baanverdubbeling duurder uit te vallen en Rijk en provincie wezen naar elkaar om op te draaien voor de meerkosten. Ook het gesteggel over de tramverbinding tussen Hasselt en Maastricht hield aan, terwijl de werkzaamheden aan SUNIJ-lijn in Utrecht juist na maanden vertraging werden afgerond.

(Tekst gaat verder onder de foto)

Nieuw materieel

Nieuwe trams kwamen er ook in Amsterdam, waar GVB verder ging met de uitrol van 15G-trams. Arriva verwelkomde op de Noordelijke lijnen achttien nieuwe WINK-treinen en bereidde zich daarmee alvast voor op elektrificatie. Nieuwe elektrische bussen werden besteld in Zuidoost-Brabant en Amsterdam, terwijl er in Gooi en Vechtstreek juist sprake was van uitstel. De provincie Zuid-Holland kwam met plannen over een nieuwe financieringsvorm voor bussen, als stimulans om weer in te schrijven op concessies.

In de noodconcessie IJssel-Vecht gingen de eerste kilometers met 246 nieuwe elektrische bussen niet zonder slag of sloot, want Keolis kampte met enkele opstartproblemen. De provincies bereidden zich intussen voor op de nieuwe aanbesteding van IJssel-Vecht, waarvan de duur werd verhoogd van tien tot dertien jaar. In aanloop naar de nieuwe hoofdrailnetconcessie sprak ook de Tweede Kamer zich uit over concessieduur, die minstens tien jaar zou moeten zijn.

Doortrekken Noord/Zuidlijn dichterbij

Met het opstellen van een ontwikkelagenda werd nog verder naar de toekomst gekeken. Dat die gepaard gaat met een doorgetrokken Noord/Zuidlijn – een belangrijke schakel in het toekomstbeeld – kwam weer een stapje dichterbij dankzij een reservering uit het Groeifonds voor dit project. Ook voor verbetering en uitbreiding van het spoor tussen Schiedam en Delft werd een bijdrage in het vooruitzicht gesteld. Op weg naar een beter openbaar vervoer werd in Lelystad de eerste proef met nieuwe betaalmiddelen gestart.

Een deel van het NS-personeel zag de toekomst juist somber in en protesteerde voor het hoofdkantoor tegen het besluit om het aantal service- en ticketbalies omlaag te brengen. De discussie hierover zou lange tijd aanhouden, terwijl aan de maandenlange onderhandelingen voor een nieuwe NS-cao eindelijk ten einde kwamen. Het nieuwe jaar werd eerder al ingeluid met een nieuwe cao voor het streekvervoer en ook voor personeel van stadsvervoerders HTM en RET werd een akkoord bereikt.

Dan waren er in de eerste vier maanden ten slotte opnieuw wisselingen aan de top. Egbert de Vries werd benoemd tot nieuwe voorzitter van de Vervoerregio Amsterdam en Alex Rentier als nieuwe directeur van Keolis Nederland. Andersom legde Pier Eringa zijn taken bij Transdev neer vanwege de coronacrisis, wat gepaard ging met de nodige verwijten aan het adres van de overheid.

In de loop van 2021 kroop de OV-sector uit het dal en zag alles er een stuk rooskleurig uit. Lees over enkele dagen het tweede deel van het OVPro jaaroverzicht.

Best gelezen artikelen van januari tot en met april 2021:

1. Liveblog: nog steeds weinig OV vanwege winterweer (8 februari)
2. OV blijft rijden als avondklok definitief wordt ingevoerd (20 januari)
3. Bezuinigingen Rotterdam en Den Haag voorbode voor hele OV-sector (25 maart)
4. Sneeuwstorm legt OV in vrijwel heel het land plat (7 februari)
5. NS: dienstregeling 2022 wordt grootste wijziging in jaren (29 januari)