Zo kan de potentie van R-net verder worden vergroot

Tien jaar na de eerste kilometers op de Zuidtangent telt R-net meer dan negentig verbindingen in het Randstedelijk openbaar vervoer. Het concept ontpopte zich tot een succes. Wat gaat daarachter schuil? En waar liggen de kansen en uitdagingen op weg naar het doel om in 2028 in de hele Randstad hetzelfde hoogwaardig openbaar vervoer (HOV) te laten rijden?

Het is soms heel simpel, antwoordt Frederik Zevenbergen, gedeputeerde Verkeer en Vervoer bij de provincie Zuid-Holland, op de vraag wat de reizigersgroei op R-netverbindingen verklaart. “Je maakt een concept, hangt daar duidelijke eisen aan en zegt: zo gaan we het doen. Dat maakt het voor de reiziger heel herkenbaar en op een gegeven moment raken ze eraan gewend. Dan zien ze een rood-grijze bus, trein, metro of tram en weten ze: dit is gewoon goed.”

Daar waar de lijnen werden geïntroduceerd, deed zich pre-corona een trend voor van een groeiend aantal reizigers. R-net is volgens Zevenbergen verworven tot een premium-product. “In Leiden zie je mensen de stadsbus voorbij laten gaan, om vervolgens de R-netbus naar het station te pakken.”

Tienjarig jubileum

Komende vrijdag is het exact tien jaar geleden dat tussen Haarlem, Schiphol en Amsterdam de eerste bus met het R-netlogo reed. Het concept is een initiatief van de gemeente Almere, de provincies Noord-Holland en Zuid-Holland, de Metropoolregio Rotterdam Den Haag en Vervoerregio Amsterdam. Met als doel het neerzetten van een Randstad-breed HOV-netwerk. De zogeheten voortrekkersrol ligt sinds maart 2020 bij de provincie Zuid-Holland.

Volgens gedeputeerde Zevenbergen trekt het totaalconcept reizigers aan. Daarbij verwijst hij naar de vijf zekerheden die de merkbelofte omvatten: betrouwbaar, frequent, snel, toegankelijk en aantrekkelijk. De kracht zit hem in de strakke eisen waardoor R-net wél HOV is, maar HOV niet vanzelfsprekend R-net. “Omdat alleen R-net een vast label heeft en heel trouw is aan het concept van één standaard. Voor vervoerders is het soms niet leuk dat de eisen heel strak zijn, maar voor de reiziger wordt daardoor duidelijk wat je krijgt.”

Voor- en natransport

Een nieuwe bestuursovereenkomst bekrachtigde deze week de samenwerking tussen de vijf R-netpartijen om het netwerk de komende jaren verder te ontwikkelen. Groei zit er niet alleen in het aantal lijnen; ook de potentie van bestaande lijnen kan worden vergroot. Door meer aandacht te geven aan bijvoorbeeld voor- en natransport, wat al kan worden bereikt door het upgraden van haltes met fietsenstallingen.

“We kijken ook naar de rol van deelmobiliteit, zoals het neerzetten van deelfietsen. Er zijn vervoerders die denken aan een haltetaxi, zodat reizigers vanuit de agglomeratie naar de halte iets verder weg kunnen om het hoogwaardige product te kunnen nemen”, zegt Zevenbergen. “Je kunt de potentie vergroten door haltes te verplaatsen. Dat is voor R-net heel goed, maar het zijn soms lastige discussies in gemeenten en dorpen.” Maar onderzoeken én de praktijk wijzen uit dat reizigers bereid zijn verder te reizen van de voordeur naar een halte als zij daardoor een snellere en meer frequente bus kunnen nemen.

Als voorbeeld noemt de gedeputeerde het verplaatsen van een halte in Zoeterwoude naar de rand van het dorp, om zo de merkbelofte tussen Leiden en Zoetermeer in stand te houden. “Daar zagen we daarna een sprong in het aantal reizigers.” De transitieplannen vanwege de coronacrisis bieden in dit opzicht kansen. “De focus ligt heel erg op het voeden van lijnen met veel potentie en het samenvoegen of schrappen van lijnen die weinig gebruikt worden. Daarmee maak je het mogelijk dat je bepaalde lijnen kan upgraden naar R-net.”

Formule bewaken

De focus is komende jaren ook gericht het verbeteren van aansluitingen. “Een mooi voorbeeld is het busstation op Heinenoord. Daar zie je in een heel kort tijdsbestek allemaal regionale bussen en R-netlijnen. Je hebt een wirwar van mensen die in beweging zijn, en alles rijdt weer weg. Tien jaar geleden hadden we het echt niet voor mogelijk gehouden dat we dit soort concepten zouden kunnen realiseren.”

Een van de grootste uitdagingen zit echter in het ‘simpele’ waarmee Zevenbergen het succes verklaart: de formule. De verleiding is bijvoorbeeld groot om ook stadsverbindingen die frequent stoppen te kleden in R-nethuisstijl. Maar dat zou betekenen dat het concept verwatert. In dit rijtje horen ook voertuigen zonder reclame. “Het merk R-net is al reclame voor het product.”

Actualisatie

Aan de productformule zal wel gesleuteld worden, zodat die beter kan meebewegen met bijzondere situaties zonder dat wordt getornd aan herkenbaarheid en aantrekkelijkheid. Nu blijkt namelijk dat het op sommige plekken lastig is om de formule van R-net neer te leggen. Dat kan verdere uitrol in de weg zitten, terwijl daar niet eens praktische bezwaren voor zijn.

“Neem bijvoorbeeld Gouda, waar het busplatform is vernieuwd en we een apart platform voor R-net hebben. Zodat je ziet dat het écht een R-net halte is. Maar in het centrum van Leiden zal het heel lastig worden om daar een speciale halte neer te leggen”, geeft Zevenbergen als voorbeeld. Terwijl de rood-grijze bussen in Leiden juist enorm veel reizigers trekken, is het lastig om te conformeren aan alle afspraken. Met actualisatie wordt voorkomen dat de formule op deze manier tegen de betrokken partijen gaat werken.

Gebruik van data

De provincie Zuid-Holland startte vorig jaar met de ontwikkeling van een monitor om met datagedreven beleid de kwaliteit van R-net naar een hoger niveau te tillen. Het voornaamste doel hiervan is om op basis van data te monitoren of de vijf zekerheden worden waargemaakt, en trends en ontwikkelingen t signaleren. “Hiermee kunnen we laten zien dat de merkbelofte wordt waargemaakt. En waar we op moeten treden bij afwijkingen. Moeten we iets aan de lijn doen? Of aan de marketing?”

De monitor zal uiteindelijk door alle partijen gebruikt kunnen worden. Op dit moment is die echter nog niet op alle fronten betrouwbaar, omdat de ontwikkeling plaatsvond in coronatijd. “Dit product heeft een paar jaar nodig zonder corona om echt goed te kunnen gebruiken. Frequentie kan je nu monitoren, maar is het aantal reizigers wat we nu hebben door het thuiswerkadvies ook het potentieel?”

OV vóór nieuwe wijk

In lijn met landelijke trends staat ook de transitie naar zero emissie vanzelfsprekend hoog op de agenda, net als de invoering van nieuwe betaalmiddelen. Maar ook kleine dingen zoals USB-laders in bussen worden ingezet om R-net naar een hoger plan te tillen. Zevenbergen: “Als je de eerste bus op de Zuidtangent naast een nieuwe R-net waterstofbus op de Hoeksche waard zou zetten… Dan zie je een wereld van verschil.”

Ten slotte worden komende jaren meer lijnen toegevoegd aan het Randstadnet. Zo komt er in Zuid-Holland een HOV-verbinding tussen Noordwijk-Schiphol en Leiden-Katwijk-Noordwijk. “Het aanleggen van infrastructuur vraagt veel geld, maar doen we echt vanuit de overtuiging dat we dit nodig hebben. Niet alleen omdat we R-net zo gaaf vinden, maar ook om te zorgen dat mensen een goede en betrouwbare vorm van vervoer hebben naast hun eigen auto. Die hoogfrequente bus moet rijden voordat de eerste sleutel in de voordeur van een nieuwe wijk gaat. Alleen dan durven mensen de stap te maken om te kijken hoe het bevalt.”

Lees ook:

• R-net breidt uit naar provincie Zuid-Holland
• Halte R-net bekroond met design award
• Zestien procent reizigersgroei op R-netlijn Leiden-Zoetermeer