‘OV-reis lijkt fors langer bij drukte’

Als een OV-reiziger geen zitplaats weet te vinden, ervaart hij dat zijn reis ruim 15 procent langer duurt dan in werkelijkheid het geval is. Als het nog drukker is, kan een rit tot wel 75 procent langer lijken te duren. Beleidsmakers moeten dus niet alleen de reële reistijd verkorten, maar ook maatregelen nemen om de door reizigers ervaren reistijd te verminderen.

Dat blijkt uit onderzoek van Menno Yap vanuit het Smart Public Transport Lab. Op basis van OV-chipkaartdata en NDOV-data over reizen bij stadsvervoerder HTM, heeft Yap onderzocht hoe circa 20.000 reizigers hun reistijd ervaren tijdens de drukke ochtendspits in trams en bussen. Daaruit blijkt dat reizigers drukke ritten als veel langer kunnen ervaren, en dit ook laten meewegen in een besluit om voor een andere, minder drukke route te kiezen.

Reistijd

Als in een voertuig alle zitplaatsen bezet zijn, wordt 1 minuut reistijd gemiddeld ervaren als 1.16 minuut volgens deze studie. Als het nog drukker wordt – tot een gemiddelde waar drie personen moeten staan per vierkante meter – dan lijkt die minuut ongeveer 1.30 minuut te duren. Dit betekent dat de reistijd voor reiziger langer kan aanvoelen dan in werkelijkheid het geval is, wat het aantrekkelijker maakt om een iets langzamere rit te kiezen mits dit voertuig minder druk is.

Met name frequente reizigers wegen drukte in het OV zwaar mee. Als een forens moet staan in een zeer druk voertuig, met 3 staande reizigers per vierkante meter, wordt een minuut reistijd gelijkgesteld aan 1.75 minuut. Op basis van die ervaren reistijd neemt een deel van de reizigers een andere route of zelfs een ander vervoersmiddel. Reizigers die weinig gebruikmaken van het OV nemen dat besluit niet, aangezien ze niet voldoende ervaring hebben met drukte op een traject in de keuze voor een route.

Waar eerdere onderzoeken naar drukte beleving in het OV gebaseerd waren op enquetes, is dit de eerste studie waarbij drukte beleving afgeleid is op basis van werkelijk vertoond reizigersgedrag. Hierdoor kan druktewaardering veel nauwkeuriger geschat worden dan voorheen. Door OV-chipkaart data en NDOV-data te combineren, kan voor elke route vastgesteld worden hoe druk het was, hoe lang de route duurde, en hoeveel reizigers van die route gebruikmaakten.

Toenemende drukte

” Drukte in het OV kan een zeer grote invloed hebben op de reiservaring en dus ook de route en modaliteitskeuze beïnvloeden”, stelt Yap. “Met name in de Randstad is drukte in de trein, lightrail, tram en bus een van de grootste uitdagingen voor de OV sector voor nu en in de toekomst. Prognoses voor de komende tien tot twintig jaar laten alleen maar groei in OV reizigers zien, maar reizigers ervaren drukte als een van de meest vervelende zaken tijdens de OV-reis.”

Die kennis moet worden meegenomen in het maken van beleid, meent Yap. Er zijn namelijk verschillende maatregelen te bedenken die de werkelijke reistijd wel verlagen – zoals een verhoging van de maximale snelheid – terwijl dit dus lang niet altijd de meest effectieve maatregel is om het OV aantrekkelijker te maken.

Maar de subjectieve reistijd is voor reizigers net zo belangrijk. “Als de drukte op een OV-lijn van 15 minuten door slimme maatregelen in de ochtendspits verminderd kan worden van drie tot gemiddeld een staande reiziger per vierkante meter, dan daalt de ervaren reistijd voor frequente reizigers met 17 procent. Deze reistijdbaat kan via een Value of Time gemonetariseerd worden en meegenomen worden in kosten-batenanalyses.”