‘NS voldoet niet aan de inspanningsverplichting voor zitplaatsen’

De NS slaagt er niet in om te voldoen aan de inspanningsverplichting voor zitplaatsen. De druppel die de emmer doet overlopen, is het uit de roulatie halen van de Mat ’64-treinen. Deze treinen kunnen best langer ingezet blijven worden, omdat er gemakkelijk vervangende onderdelen gemaakt kunnen worden en zowel een werkplaats als personeel is ook wel te vinden. NS kan zich niet verschuilen achter artikel 8:108 uit het Burgerlijk Wetboek en het is dus terecht dat een groep reizigers in samenwerking met ConsumentenClaim juridische stappen onderneemt. Dit zegt Rikus Spithorst van de Maatschappij voor Beter OV in zijn column.

COLUMN – Zo ongeveer wanneer deze column verschijnt, zit ik bij de juristen van ConsumentenClaim om te bezien of ik ze namens Voor Beter OV kan bijstaan bij de class action die zij aan het organiseren zijn tegen de NS. Inmiddels hebben zich al zo’n 4.000 reizigers bij deze groepsvordering aangesloten. Dat is een noviteit. Natuurlijk, de NS heeft wel eerder rechtszaken aan de broek gehad. Van één of enkele boze reizigers. Van consumentenorganisaties in het LOCOV. Maar nu wordt voor het eerst een class action georganiseerd. Een grote groep passagiers is heeft schoon genoeg van het beroerde vervoersaanbod dat de NS biedt. En terecht! Steeds maar weer moeten staan in uitpuilende treinen, of zelfs wegens plaatsgebrek moeten achterblijven op het perron.

Mat ’64-treinen

De druppel die de emmer deed overlopen, was het volstrekt onnodig aan de kant zetten van de oudere stoptreinen van het type Mat ’64. Daar kunnen overigens twee bijzondere aanvullende opmerkingen bij worden geplaatst. Ten eerste gaat het niet alleen om de 31 stellen die volgens de laatste inzichten van de NS per 13 december aan de kant zouden moeten, maar ook om vele tientallen treinstellen die laatstelijk reeds door de sloper in stukken zijn geknipt. Ten tweede zij opgemerkt dat de jongste exemplaren van het type Mat ‘6464 later zijn gebouwd dan treinstellen van het type SGM, treinstellen die wél een levensduurverlenging hebben ondergaan. Dat u dat even weet…

Ook ik heb bij de NS met grote nadruk aangedrongen op het op de baan houden van de resterende treinen Mat ’64. De NS heeft dat mij in een vergadering bij het Ministerie van IenM geweigerd. Er zijn geen onderdelen meer en er zijn ook geen werkplaatsruimte en monteurs meer beschikbaar omdat er plaats moet worden gemaakt voor het onderhoud van nieuwe treinen die pas in het najaar van 2016 in dienst zullen komen, aldus de NS. Overigens kreeg ik daar ook formeel te horen dat het huren van rijtuigen in het buitenland beslist geen optie was.

Gebrek aan onderdelen

Ik heb er eens een paar nachtjes over geslapen, en ben tot de slotsom gekomen dat die argumenten echt geen hout snijden. De NS doet steeds alsof er sprake is van een soort onontkoombaar natuurverschijnsel, maar naar mijn stellige overtuiging is dit droeve verhaal puur een gevolg van beleidskeuzes van de NS. Treinen van het type Mat ’64 zijn technisch relatief eenvoudig. Een doorsnee machinefabriek of apparatenfabriek is prima in staat om vervangende onderdelen, zoals relais, motoren en remsystemen te maken. Wanneer de NS tijdig bij de industrie zou hebben aangeklopt, had er van een gebrek aan onderdelen absoluut geen sprake hoeven te zijn.

Bij wijze van intermezzo neem ik u even mee terug naar het begin van deze eeuw. Bij de Amsterdamse vervoerder GVB bracht ik een bezoek aan de Centrale Werkplaats. Daar waren mensen doodgemoedereerd bezig uit plaatstaal vervangende onderdelen te snijden voor de oudste gelede trams, zodat die nog een paar jaar mee konden. Met een mooie mix van wilskracht en creativiteit kom je dus een heel eind.

Werkplaats en personeel

Terug naar de NS. Los van de beleidskeuze om niet te zorgen voor een behoorlijke onderdelenvoorraad, slaat de NS naar mijn overtuiging ook de plank mis als het gaat om het ontbreken van werkplaatsruimte en personeel. Er moet echt wel ergens een ongebruikte loods met een werkkuil en een spooraansluiting te vinden zijn.

En qua personeel? Bied een paar gepensioneerde monteurs een leuke bijverdienste aan. 16 uur per week tot medio volgend jaar. Veel mensen op de werkvloer hebben een warm kloppend spoorhart, dus als daar niemand ja tegen zou zeggen, eet ik mijn hoed op.

Pressiemiddel vervoerconcessie

Kwade tongen beweren dat de NS het tijdig bestellen van nieuwe treinen heeft uitgesteld als pressiemiddel tijdens de onderhandelingen over het wel, niet en hoe verlenen van de nieuwe vervoerconcessie. Dat zou zomaar eens waar kunnen zijn. Maar hoe dan ook: de NS heeft zijn plicht om zo goed mogelijk te zorgen voor voldoende (zitplaats)capaciteit beslist verzaakt. De inmiddels afgetreden Staatssecretaris Wilma Mansveld en haar ambtenaren stonden erbij en keken ernaar. Dan ben je als opdrachtgever en politiek verantwoordelijke voor een behoorlijk Openbaar Vervoer geen knip voor de neus waard. De NS spinde hier goed garen bij, maar daaraan komt door die class action hopelijk een eind.

Het niet voldoen aan die inspanningsverplichting, dát is nu precies de basis van de class action die bij ConsumentenClaim in de steigers staat. In de vervoerovereenkomst die reizigers met de NS hebben, staat dat de reizigers geen spijkerhard recht op een zitplaats hebben, maar dat de NS wel een “inspanningsverplichting” heeft om te zorgen voor voldoende stoelen. En die inspanningsverplichting wordt door de NS niet geleverd. Staatssecretaris Sharon Dijksma verwoordde het gisteren op de televisie heel treffend. Ik vat het even samen: dat de NS treinen afvoert, maar vergeet om op tijd nieuwe te bestellen, daar worden we niet vrolijk van. Nóg duidelijker kun je de “inspanningsverplichting” van de NS niet afserveren.

Korting

Het algemeen consumentenrecht stelt dat je niet hoeft te betalen voor een niet geleverde dienst en dat gebreken in de geleverde dienst moeten leiden tot een korting op de prijs of terugbetaling van het deel dat niet geleverd is maar dat wel beloofd is of waarvan je normaliter mag uitgaan dat geleverd wordt.

Tot nu toe verschuilt de NS zich telkens achter het beschamende artikel 8:108 uit het Burgerlijk Wetboek, dat stelt dat OV-gebruikers geen recht hebben op schadevergoeding bij vertraging. Maar 8:108 BW heeft niets, maar dan ook niets te maken met de kans op een zitplaats of überhaupt behoorlijk vervoer en de inspanningsplicht van de vervoerder. Dat de reiziger in dit geval dus niet ongestraft mag worden behandeld als een tweederangs consument is goed nieuws voor deze class action.

Class action

De NS zegt dat ze met belangstelling naar de class action uitkijkt. Dat doe ik ook. Omdat ik het mooi vind om te zien dat een grote groep reizigers met hulp van een juridisch adviesbureau een front vormt tegen de NS. En ook omdat ik met lede ogen moest aanzien, hoe de NS een door mij gedaan voorstel om ter compensatie van het slechte product volgend jaar de tarieven niet te verhogen, niet heeft gehonoreerd.

Die weigering heeft de NS bepaald geen goodwill opgeleverd. De NS heeft de opgestarte class action en de steun daarbij van Voor Beter OV over zichzelf afgeroepen.

Rikus Spithorst is voorzitter van de Maatschappij voor Beter OV