‘NS ongeschikt als spoorbeheerder vanwege belangen in regionale markt’

Om de zoveel tijd laait de discussie weer op over het ongedaan maken van de splitsing van NS en ProRail. Het samengaan van deze spoorbedrijven is echter niet wenselijk, omdat er ooit concurrentie zal komen tussen personenvervoerders op het nationale spoorwegnet. En dit kan alleen georganiseerd worden door een neutrale infrastructuurbeheerder. De NS is ongeschikt voor die rol, omdat het spoorbedrijf een concurrent is in de regionale markt en strijdige belangen heeft met het spoorgoederenvervoer. Dat zegt oud-directeur Jan Zaaijer van Veolia (voorheen de BBA).

Lees hieronder zijn opiniestuk.

OPINIE – Er zijn weer lieden die beweren dat de splitsing van NS en ProRail ongedaan moet worden gemaakt. Ik word er droevig van. Houd toch op met het steeds maar weer ter discussie stellen van een redelijke beslissing! We kunnen onze blik beter richten op de toekomst.

Infrastructuurbeheer

De verantwoordelijkheid voor de infrastructuur is meestal gescheiden van de verantwoordelijkheid voor het vervoer. Overheden leggen havens aan, baggeren vaargeulen, leggen boeien en installeren radarketens. In de burgerluchtvaart zijn er luchthavens met geïnstrumenteerde startbanen, radiobakens, radarinstallaties en luchtverkeersleiders. Beheerders van autowegen zijn verantwoordelijk voor de weg met bijbehorende installaties en voorzieningen voor openbaar vervoer.

De beheerders van de infrastructuur voor vervoer zijn veelal overheden of overheidsbedrijven, maar niet altijd. Sommige Franse autowegen en de Britse luchthavens zijn ondergebracht in particuliere ondernemingen. De vervoerders die gebruik maken van de infrastructuur betalen belastingen, heffingen en vergoedingen. Aan de voertuigen en de communicatiesystemen worden technische eisen gesteld. Nergens is de infrastructuur in handen van een vervoerder, of een combinatie van vervoerders. Waarom zou dit bij het spoorvervoer anders moeten zijn?

Andere tijden

NS ging vroeger over het vervoer en over de infrastructuur. Het bedrijf had een ijzersterke reputatie. Waarom keren we hier niet naar terug? Het is een aansprekend argument. Maar de tijden zijn veranderd. Het spoorvervoer wordt tegenwoordig scherp beconcurreerd door het wegvervoer. Internationale verbindingen zijn belangrijker geworden. Het bestuur van de EU bemoeit zich, meer dan vroeger, met de economische activiteiten van overheden. We kunnen niet terug naar het verleden, omdat de omstandigheden ingrijpend zijn veranderd.

In het spoorgoederenvervoer is er concurrentie ’op de weg’. Er zijn gespecialiseerde vervoerders. De treinpaden worden toegewezen door de beheerders van de infrastructuur, ProRail op het nationale spoorwegnet en KeyRail op de Betuweroute. NS is ongeschikt als beheerder van de infrastructuur, omdat NS een personenvervoerder is. De belangen van het personenvervoer en het goederenvervoer zijn soms strijdig.

Concurrentie

In het regionale openbaar vervoer is er concurrentie ’om de weg’. De revitalisering van het regionale spoorvervoer is een in het oog springend succes. NS is voor de regionale vervoerders een concurrent. NS is aandeelhouder van QBuzz en HTM. Daarom is NS ongeschikt als beheerder van de infrastructuur in de regionale markt.

Ooit komt er concurrentie tussen personenvervoerders op het nationale spoorwegnet. Die kan alleen georganiseerd worden met behulp van een neutrale beheerder van de infrastructuur. In Nederland is dat ProRail.

Veiligheid

Tussen de vervoerders en ProRail moet er veel geregeld worden. Er moet ook worden nagedacht over het beheer van de stations en de noodzakelijke samenwerking op allerlei gebied. Dit alles kost tijd en aandacht. Die moeten we er voor over hebben, want openbaar vervoerbedrijven die elkaar beconcurreren zijn flink wat efficiënter dan bedrijven die beschermd zijn tegen concurrentie. 

Denk niet dat concurrentie en veiligheid niet samengaan. In de luchtvaart is de concurrentie spijkerhard. Veel harder dan vroeger. De tarieven zijn ongelooflijk laag, terwijl de veiligheid nog nooit zo hoog is geweest.

De splitsing van infrastructuur en vervoer maakt het mogelijk dat er concurrentie is tussen vervoerders. Wat er moet gebeuren is weer wat anders. Het bestuur van de EU wil naar één open Europese markt van spoorvervoer, terwijl onze regering liever zelf wil uitmaken of er meer concurrentie komt of niet.

Toekomst

We weten niet hoe dit uitpakt. Maar ook zonder een verplichting vanuit Brussel is het verstandig een deel van het huidige vervoer van NS te onderwerpen aan concurrentie. Laten we ophouden met het herkauwen van een probleem uit het verleden en in plaats daarvan discussiëren over de toekomst.

Jan Zaaijer, oud-directeur Veolia

Lees ook:

• Advies: ProRail en NS onafhankelijk, werkend onder één bestuur
• ‘Marktmeester OV nodig voor waarborgen reizigersbelangen’