Personeelstekort NS structureel: ‘Hoofdconducteurs ontevreden over werk’

De Nederlandse Spoorwegen kampt nu al twee jaar met een dringend personeelstekort. Om het probleem in kaart te brengen heeft Boston Consulting Group onderzoek gedaan naar de aanpak van het capaciteitsprobleem bij de NS. Een van de belangrijkste uitkomsten is dat de personeelsproblemen op lange termijn niet opgelost zijn, ondanks de huidige afgeschaalde dienstregeling. De onderliggende oorzaak van de problemen ligt in de tevredenheid van de hoofdconducteurs. ‘Het werk moet weer aantrekkelijk worden’, zo valt te lezen in het onderzoek.

‘Op lange termijn (dienstregeling 2025) blijft er ten opzichte van een volwaardige dienstregeling zeer waarschijnlijk een aanzienlijk tekort aan hoofdconducteurs bestaan’, concludeert het rapport van Boston Consulting Group. NS kampte in oktober 2022 met een tekort van 10 procent ten opzichte van de gevraagde capaciteit. Het onderzoekt stelt dat dit komt door ‘een samenspel van omstandigheden.’ In 2018 is de uitstroom van hoofdconducteurs toegenomen.

Hoge uitstroom werknemers

Ongeveer de helft van de uitgestroomde werknemers ging met pensioen en 15 procent viel uit vanwege langdurige arbeidsongeschiktheid. Daarnaast stromen ook veel jonge werknemers uit. ‘We zien dat jonge hoofdconducteurs, jonger dan 30, buitenproportioneel vaak uitstromen’, schrijft het rapport. ‘Van de HC’s die voor het pensioen uitstromen, benoemt de helft een gebrek aan ontwikkelmogelijkheden als belangrijkste vertrekreden.’

Verzuim is met drie procentpunt toegenomen en daarnaast is het werven van nieuw personeel lastiger geworden door de krapte op de arbeidsmarkt. Ook de doorstroom naar andere functies binnen de NS is toegenomen. Dat is sinds 2020 bijna verdrievoudigd ten opzichte van de jaren daarvoor. Meer dan de helft van de hoofdconducteurs stroomt door naar de functie van (aspirant-) machinist. De overige conducteurs verplaatsen zich naar het hoofdkantoor. De redenen hiervoor zijn uiteenlopend, maar het onderzoek stelt wel dat een hoger salaris en minder blootstelling aan agressie vaak genoemd worden.

Onaantrekkelijk werk

Het rapport stelt dat het werk weer aantrekkelijk moet worden om de uitstroom te beperken. ‘Attractiviteit van het werk is een onderliggende drijver die alle directe oorzaken beïnvloedt. Attractiviteit wordt door veel factoren bepaald, waaronder de inhoud en aard van het werk, het contact met anderen en het salaris.’

Uit een ondervraging van ruim 1.600 hoofdconducteurs blijkt dat veel medewerkers aangeven dat het beroep een zeer hoge mate van flexibiliteit vraagt. De hoofdconducteurs geven aan dat ze weinig regie hebben over de eigen tijd. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk om een vaste vrije dag te hebben. Slechts 34 procent van de werknemers is tevreden over de balans tussen hun werk- en privé-leven. Slechts 10 procent van de hoofdconducteurs vindt dat er voldoende gelegenheid is om verlof op te nemen.

De werkdruk ligt hoog. 80 procent geeft aan dat de werkdruk onacceptabel is. Een ander pijnpunt wat in het onderzoek naar voren komt is de agressie in de trein. 60 procent van de conducteurs geeft aan dat ze afgelopen jaar te maken hebben gehad met ongewenst gedrag van de reizigers.

Personeelstekort probleem op lange termijn

Meer dan 30 procent van de hoofdconducteurs is 55 jaar of ouder. Zij gaan binnen tien jaar vermoedelijk met pensioen. Daarnaast zal de krapte op de arbeidsmarkt de komende periode aanhouden, volgens een onderzoek van ABN AMRO.

‘Vanwege de combinatie van het relatief hoge percentage van HC’s dat ouder is dan 55 en de verwachte aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt, moet NS rekening houden met het feit dat het aanbod van hoofdconducteurs structureel kwetsbaar zal blijven.’ Het onderzoek stelt daarom dat de NS opzoek moet naar structurele oplossingen.

Een structurele oplossing is om het werk aantrekkelijker te maken. Hier moet onder meer gekeken worden naar het takenpakket, salaris en de meer emotionele aspecten zoals samenwerking met collega’s en waardering.

NS zet alles op alles

Staatsecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, Vivianne Heijnen, heeft de Tweede Kamer geïnformeerd over de bevindingen uit het onderzoek van Boston Consulting Group. ‘Ik heb NS gevraagd om bij de verdere uitwerking van de maatregelen zorgvuldig aandacht te besteden aan medewerkerstevredenheid en haar medewerkers goed te betrekken’, meldt Heijnen. ‘Uit mijn gesprekken weet ik dat NS hier ook veel aan gelegen is.’

‘Ik verwacht daarom dat NS alles op alles blijft zetten om het tekort aan te pakken en de impact van het tekort op haar dienstverlening aan reizigers te minimaliseren’, besluit Heijnen.

Lees ook:

• Personeelstekort NS niet opgelost ondanks 400 nieuwe medewerkers
• NS: beveiligers en kantoorpersoneel pas in 2023 op de trein
• Nieuwe NS-topman Koolmees laat zich opleiden tot conducteur
• NS zet ook kantoorpersoneel in als conducteur
• ‘Treinuitval NS kan volgend jaar oplopen tot 20%’
• NS maakt fors verlies zonder overheidssteun