‘Wat je ook van marktwerking vindt, het OV is ontzettend verbeterd’

Na ruim 22 jaar heeft Pedro Peters de OV-sector verlaten. In een afscheidsinterview blikt hij terug op de lange periode waarin hij aan het roer stond bij GVU, RET en branchevereniging OV-NL. “In al die jaren is marktwerking de grootste verbetering geweest. Het was haast om te schamen hoe log en inefficiënt de OV-bedrijven waren.”

De Wet personenvervoer 2000 was er nog niet eens toen Peters in september 1999 werd aangesteld als directeur van de Utrechtse stadsvervoerder GVU. “De discussie over marktwerking was hevig aanwezig. Maar of er nu wel of niet aanbesteed zou worden, het bedrijf moest verzelfstandigd worden om aan de nieuwe wet te voldoen.” Aan Peters de taak om dat in Utrecht voor elkaar te krijgen. “Blijkbaar deed ik dat niet zo slecht, want vijf jaar later vroeg de RET of ik hetzelfde kunstje in Rotterdam wilde klaren.”

Veel tegenwind

In de totaal achttien jaar als directeur bij GVU en RET veranderde deze wet vier keer fundamenteel. “Met elke kabinetswisseling werd het weer wel of niet aanbesteden van grote steden. Dat is de grootste uitdaging geweest. Het was voor stadsvervoerders heel moeilijk om elke keer in te spelen op een andere realiteit. Maar ook voor commerciële vervoerders, die allemaal zaten te wachten op grote steden. Want daar zit het echte OV, dat is de kluit.”

Peters kreeg bovendien veel tegenwind van personeel, ondernemingsraden en vakbonden, die tegen marktwerking waren. In Rotterdam was er ook weerstand vanuit de politiek. Dus stapte hij naar burgemeester Ivo Opstelten en het college van de havenstad. “Ik heb besproken dat ik mijn uiterste best zal doen om van RET een zelfstandig en marktconform bedrijf te maken, maar dat zij er wel voor moesten zorgen dat ik politieke ruggesteun had. Dat hebben ze toen toegezegd en toen het er echt op aankwam ook waargemaakt.”

Uiteindelijk lukte het volgens hem om iedereen ervan te overtuigen dat het echt nodig was om efficiënter te werk te gaan. “Het OV is door marktwerking, wat je er verder ook van vindt, in kwaliteit ontzettend verbeterd. Niet alleen door aanbesteden, maar ook door inbesteding is de focus veel meer gaan liggen op de prijs/kwaliteitverhouding. Het kon ongelofelijk veel efficiënter en goedkoper. Dat is uitsluitend gebeurd door de dreiging en kracht van marktwerking.”

Een en al wantrouwen

Maar dat positivisme ging dus niet vanzelf. “In de eerste twee jaar konden ze binnen de RET mijn bloed wel drinken. Ik heb meerdere stakingen gehad rond die marktwerking.” Eén werkonderbreking als protest tegen directievoorstellen heeft bij Peters in de 22 jaar in het OV de meeste indruk gemaakt: die van 18 september 2006. “Op de Coolsingel zou voor het stadhuis door Reizigersvereniging Rover een certificaat worden uitgereikt vanwege duurzaamheid. Maar ineens reden allerlei bussen en trams naar de Coolsingel. Het verkeer stond tot buiten de stad vast.”

Werknemers eisten een betere cao en pensioenvoorwaarden en weigerden weg te gaan. De actie begon in de ochtendspits en pas diep in de middag was de weg weer vrij. “Zowel wethouders als ik zijn met de actievoerders gaan praten, maar het leverde niets op. Uiteindelijk lukte het pas onder dreiging dat de Coolsingel anders zou worden schoongeveegd door de ME. Dat was een hele pittige tijd. Toen ik bij de RET kwam, was er een en al wantrouwen. Toen ik wegging, en gelukkig al veel eerder, was dit omgeslagen naar dat de RET beter is geworden van verzelfstandiging. Beter voor de reizigers én beter voor de medewerkers. Niemand wilde meer terug naar oude tijden.”

(Tekst gaat verder onder de foto)

Slechte relatie vervoerders

In de zomer van 2017 vertrok Peters, bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, na twaalf jaar bij de RET. Hij was toen al voorzitter van de in 2015 opgerichte branchevereniging OV-NL en dat bleef hij ook na zijn vertrek bij de Rotterdamse vervoerder. “Er gold een roulerend voorzitterschap, waarbij iedere twee jaar een andere directeur van een vervoerder de voorzitter zou zijn. Maar het werk was inmiddels veel meer werk geworden en daar had niemand tijd voor. Dus werd gevraagd of ik als onafhankelijk voorzitter wilde blijven.”

Dat deed Peters op de voorwaarde dat alle vervoerders dit zagen zitten, waarop hij een positief antwoord kreeg. “De afspraak was voor één of anderhalve dag per week. En toen kwamen het boerkaverbod en corona en was ik er ineens bijna fulltime mee bezig.”

Met OV-NL kreeg de sector na zes jaar weer een branchevereniging. De vorige, Mobis, was uit elkaar gevallen vanwege een groot meningsverschil over marktwerking tussen de vervoerders. “Er was onderling een slechte relatie, met altijd gedoe en rechtszaken. Rond 2014 zijn we weer gaan praten en hebben we gezegd dat er altijd dingen zijn waar we het nooit over eens zullen worden, maar dat we ook gezamenlijke belangen hebben.”

Toch weer met elkaar om tafel

“De eerste aanleiding om weer echt goed met elkaar om de tafel te gaan zitten, was de studentenkaart. Er waren plannen om daar honderden miljoenen op te bezuinigen, terwijl dit heel belangrijk is voor ons als sector én voor de studenten. Dat zagen we als een onderwerp waarin we samen moesten optrekken en dat gebeurde met succes. We zijn toen weer begonnen om als CEO’s met elkaar te zitten met een hapje eten erbij om over dit soort onderwerpen informeel te praten. Zo is langzaam de sfeer ontstaan dat we er toch maar weer een branchevereniging van moeten maken.”

OV-NL werd eind 2015 opgericht en heeft er volgens Peters voor gezorgd dat er nu goede onderlinge samenwerking is over onderwerpen die voor de hele sector belangrijk zijn. “Daar konden we met OV-NL een coördinatierol in vervullen. Er is nu weer een goede samenwerking. Absoluut.” Naast de studentenkaart noemt hij de organisatie rond het boerkaverbod een belangrijke stap die niet zonder branchevereniging gelukt zou zijn. Er werd in 2019 een instructie opgesteld die alle vervoerders zouden naleven, net als bij de coronamaatregelen.

(Tekst gaat verder onder de foto)

Samenwerking door corona

De laatste twee jaar van Peters in de OV-sector stonden onmiskenbaar in het teken van corona. De branchevereniging was ook hier een zegen. “Corona was professioneel gezien heel boeiend. Het is op allerlei manieren heel vervelend, maar het heeft voor de sector wel een heel intensieve samenwerking tot stand gebracht. De samenwerking en onderlinge solidariteit is nog nooit zo goed geweest. Het was voor mij een heel boeiende tijd om hier als voorzitter een coördinerende rol in te vervullen en als één gezicht vanuit de sector de woordvoering naar buiten te doen.”

De OV-sector stelde zich anders op dan veel andere, legt Peters uit. “We hebben er niet voor gekozen om voor viroloog te spelen. Daarvan zitten er al meer dan genoeg in alle talkshows. Het OMT en kabinet bepalen wat er moet gebeuren, wij dragen daaraan bij en werken mee. Alle onderhandelingen en meningsverschillen spelen we niet via de pers uit, maar aan tafel met staatssecretaris en de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en Financiën. Die discussies zijn soms op het scherpst van de snede, maar worden altijd intern besproken. Op die manier hebben we de beschikbaarheidvergoeding voor elkaar gekregen. Daar zijn we best trots op.”

Peters wil in dit opzicht een dankwoord uitspreken aan Kees van der Burg, als directeur-generaal mobiliteit bij het ministerie van IenW een belangrijk sleutelfiguur voor het openbaar vervoer. “Hij is een zegen voor de hele corona-aanpak, we hebben het echt samen kunnen oppakken. Daardoor hebben we bereikt dat het OV er echt goed doorheen aan het komen is.” Tel daar het regeerakkoord bij op – “er heeft nog nooit zoveel over mobiliteit in gestaan” – en Peters kijkt met vertrouwen naar de toekomst.

Mooi geweest

Dat is er dus wel een waarin Peters niet meer aanschuift bij de gesprekken. Na drie periodes als voorzitter van OV-NL heeft hij zich niet beschikbaar gesteld voor herbenoeming. “Je moet oppassen dat je niet over de datum raakt door te lang te blijven zitten. Ik ben nu zes jaar voorzitter geweest, waarvan vier na mijn formele pensioen. Dan is het mooi geweest. Ik ben in november 70 jaar geworden en ben net als mijn vrouw nog kerngezond. Dat moet ik koesteren. Ik kan wel door blijven gaan, maar stop om leuke dingen te gaan doen nu het nog kan.”

Te lang aanblijven kan ook slecht uitpakken, denkt Peters. “Ik heb te vaak mensen gezien die een tijd te lang blijven zitten. Dat is niet goed voor de sector en niet voor jezelf. Dat wil ik voorblijven. Je moet niet weggaan op het moment dat wordt gezegd dat het wel tijd werd. Ik ben met ongelofelijk veel plezier voorzitter geweest en voel me een bevoorrecht mens dat ik het vertrouwen kreeg van de sector. Maar het is goed geweest.”

Lees ook:

• Pedro Peters stopt als voorzitter van OV-NL
• OV-boegbeeld Pedro Peters neemt na 12 jaar afscheid
• Pedro Peters ontvangt Koninklijke onderscheiding bij afscheid