‘Denk niet alleen aan eigen belang bij ontwikkeling OV-energiehub’

Met energiehubs kan de OV-sector een bijdrage leveren aan maatschappelijke opgaven zoals ontlasting van het energienet. De ontwikkeling van zo’n hub vraagt wel om samenwerking van partijen die tot voorheen weinig met elkaar te maken hadden. “We moeten niet meer denken aan ‘what’s in for us’, maar ‘what’s in for us all’.”

Die boodschap had consultant Rogier Pennings van Stevin op het congres van het Platform Duurzaam Openbaar Vervoer en Spoor (PDOVS). Een energiehub betekent volgens hem een complexe systeemintegratie van energie en mobiliteit, omdat de betrokken partijen elk hun eigen en uiteenlopende belangen hebben. Dit maakt dat er een gezamenlijke puzzel moet worden gelegd, terwijl er geen eenduidige eigenaar van het probleem is.

Laadinfra koppelen aan metronet

Het begrip energiehub is niet nieuw, want op verschillende locaties wordt er al mee geëxperimenteerd. Wel is het volgens Pennings inmiddels een containerbegrip geworden, waardoor het tijd is voor een definitie. “Een slim ingericht netwerk van bestaande en nieuwe elektriciteitsinfrastructuur dat elektrische vervoersmodaliteiten en omgevingspartijen op en rondom mobiliteitsknooppunten voorziet van elektriciteit tegen zo laag mogelijk maatschappelijke kosten”, lepelde hij die eenduidige definitie op, gericht op de OV-context.

Zo is de buslaadinfrastructuur op de remise aan de Kleiweg van de Rotterdamse vervoerder RET – waar de bijeenkomst plaatsvond – gekoppeld aan het metronet van 200 meter verderop. Op die manier voorziet de vervoerder in de eigen stroomvoorziening, waardoor netbeheerder Stedin ingrepen in het elektriciteitsnetwerk worden bespaard.

Langste verlengsnoer

De RET heeft plannen om de reststroom van trams en metro’s ook aan derden te verkopen, voor bijvoorbeeld het laden van elektrische auto’s. Het zou betekenen dat een OV-bedrijf ook een netbeheerder wordt. “We hebben het langste verlengsnoer van Rotterdam”, legde assetbeheerder energievoorziening Leo Vliegenthart uit. “We gaan het energietekort niet oplossen, maar kunnen als vervoerder best een flinke duit in het zakje doen.”

Juridisch gezien lijkt die weg open te liggen. De Tilburg University concludeerde namelijk dat realisatie van een energiehub in het OV mogelijk is binnen bestaande en nieuwe juridische kaders. Dat betekent dat een OV-bedrijf juridisch gezien elektriciteit en netwerkcapaciteit aan derden kan leveren, al is het uiteindelijk aan de Autoriteit Consument & Markt (ACM) of de RET daadwerkelijk als netbeheerder door mag gaan.

Maatschappelijke impact

Stevin bedeelt energiehubs in elk geval veel kansen toe. Het adviesbureau deed afgelopen tijd onderzoek naar een zevental hubs verdeeld over het land en organiseerde meerdere kennistafels. Het concept zorgt voor maatschappelijke impact, is een van de conclusies daaruit. Het delen van infrastructuur zorgt bijvoorbeeld voor een verminderde druk op de netbeheerder, meer flexibele infrastructuur, minder ruimtegebruik en verminderde overlast. Bovendien zorgt het voor alle betrokken partijen voor een kostenbesparing.

Maar voordat die lagere kosten een feit zijn, vraagt ontwikkeling wel om een risicovolle voorinvestering. Subsidies kunnen realisatie op gang brengen, maar het is daarom volgens Pennings belangrijk om een goede verdeelsleutel te bepalen zodat het een win-winsituatie is voor iedere deelnemer. “Laat winstbelang in de eerste experimenten geen achtergrond zijn”, voegde Vliegenthart van de RET daaraan toe. “Er moet geen winstbelang zijn als je iets wil ontwikkelen, wel een business case.”

Muren afbreken

Uiteindelijk valt of staat de realisatie van een energiehub dus met het samenbrengen van alle partijen. Daarbij is het volgens Pennings belangrijk om te zorgen voor een gezamenlijke visie, gezamenlijk doel en iemand die de regie pakt. Omdat het om maatwerk gaat, zal dit in elke situatie anders zijn. “Zorg ervoor dat alle belangen en behoeftes gedekt zijn. Wat gaat het stakeholders brengen? Hoe ga je het traject van initiatie tot operatie inregelen? Je moet stakeholders vroegtijdig aan boord krijgen.”

Het is in deze fase vooral belangrijk om in te zetten op kennisontwikkeling en het delen en borgen daarvan. Om die kennis te ontwikkelen, is cruciaal dat kruisbestuiving wordt gefaciliteerd en dat zal niet gebeuren als niemand de regie pakt. Pennings: “Er is duidelijkheid nodig in wie wat doet en waar we naartoe gaan. We moeten verbindingen leggen en daarmee muren tussen organisaties afbreken.”

Lees ook:

• RET mag reststroom inzetten voor laaddiensten bussen en auto’s
• Smart hubs bieden betaalbare mobiliteit op een duurzame manier