RET-directeur: corona zorgde voor mega-experiment in spreiding

Corona leidde in 2020 bij de Rotterdamse stadsvervoerder RET tot een ongekende daling van het aantal reizigers en een grote financiële klap. Tegelijkertijd zijn sommige ontwikkelingen hierdoor juist versneld. Dan gaat het bijvoorbeeld over de integratie van deelvervoer en spreiding. “Een van de weinige positieve dingen aan corona is dat het heeft gezorgd voor een mega-experiment in spreiding”, aldus RET-directeur Maurice Unck.

Unck beschrijft 2020 als een ‘bijzonder jaar’. Een jaar dat startte met mooie groeicijfers en een mooi rapportcijfer, tot corona roet in het eten gooide. Dit zorgde voor veel onzekerheid. Unck spreekt zijn waardering uit voor alle medewerkers die met ‘Rotterdamse mentaliteit’ hun schouders eronder hebben gezet. Hierdoor kon het OV volledig blijven rijden, terwijl de reizigersaantallen decimeerden.

Herstel reizigers

Het is de verwachting van de RET-topman dat na de zomer langzaam het herstel kan worden ingezet. Wel is de grote vraag op welke termijn de reizigers terugkeren én hoe. Want het gedwongen thuiswerken heeft aangetoond dat het niet meer noodzakelijk is om allemaal tussen 8 en 9 uur in de trein, metro of in de bus te zitten. “Van die hyperspitsen werd niemand gelukkig”, aldus Unck.

Niemand werd gelukkig van de hyperspitsen.

De ervaringen die nu worden opgedaan met spreiding, zijn dan ook een positief gevolg van de crisis. Tijdens gesprekken met het Rijk over spreidingsmogelijkheden, merkt de vervoerder dat die eerste er tegenwoordig meer voor openstaat. Het blijft niet langer alleen bij praten, nu bewezen is dat werken en onderwijs volgen op afstand prima kan.

RET heeft zelf al een eerste experiment uitgevoerd, maar Unck hoopt op landelijke kaderafspraken, die regionaal ingevuld kunnen worden. De landelijke overheid is nodig om de juiste prikkels te geven aan onderwijsinstellingen of werkgevers. “Er moet een wegbereider zijn om dit voor elkaar te krijgen en daar kan het Rijk bij helpen.”

Deelmobiliteit

Naast spreiding heeft ook deelmobiliteit een flinke impuls gekregen in het afgelopen jaar. Sinds het voorjaar van 2020 is de beschikbaarheid van verschillende deelfietsen en deelscooters te zien in de app van de RET. Een ontwikkeling waar eerder maanden over gesproken moest worden, kon plotseling heel snel van de grond komen.

“De crisis maakt misschien dat we denken: ik stap over mijn eigen schaduw heen. De tijd was rijp om dit nu snel te regelen”, meent Unck. De integratie van deelmobiliteit is volgens hem onmisbaar voor de bereikbaarheid van Nederland. De RET is een van de kartrekkers voor het publieke MaaS-platform Rivier. Reizigers kunnen hun reis plannen, boeken en betalen in apps die op dit MaaS-platform zijn aangesloten. Dit moet in het najaar klaar zijn.

Flexibel product

Hierbij horen ook andere, meer flexibele producten. Als thuiswerken inderdaad meer gemeengoed gaat worden, willen werkgevers niet langer een vast abonnement voor de werknemer die vijf dagen in de week met de metro naar zijn werk reist. “Je wilt een product dat je kunt aanpassen en op maat kunt snijden”, vertelt de RET-topman.

Je wilt een flexibel product, dat je op maat kunt snijden.

De Rotterdamse vervoerder houdt momenteel de eigen abonnementsvormen kritisch tegen het licht. Het is de verwachting dat de vervoerder in de komende weken een besluit neemt over een nieuw product, om dit dan per 1 januari 2022 in te voeren.

Gemiste reizigersinkomsten

De vervoerder kijkt dus vooruit, al blijft een deel van de toekomst erg onzeker. Zelfs als corona is verdwenen, zullen de reizigersaantallen niet meteen gelijk zijn aan de aantallen voor de crisis. Voor 2021 is er sprake van een regeling waardoor de RET het verlies mag goedmaken. “Dit moet er als het goed is voor zorgen dat we aan het einde van het jaar op nul uitkomen.”

Er is in 2020 in totaal 80 miljoen aan reizigersinkomsten misgelopen. Door de beschikbaarheidsvergoeding zorgde dit voor een daadwerkelijk verlies van 11,4 miljoen euro in 2020, bleek vorige week uit het jaarverslag. Zo’n verlies kan de vervoerder niet nogmaals dragen. Unck: “Sterker nog, wij hebben een concessie waarin ieder jaar groei is beoogd en we worden gekort op onze subsidie. We zijn daarom met onze opdrachtgever in overleg hoe we dit gaan oplossen.”

Concessie-afspraken

Dit gaat niet alleen over dit jaar, maar ook over 2022. Want in veel landelijke modellen wordt ervan uitgegaan dat de reizigersaantallen hersteld zijn in 2025; de RET denkt zelf iets eerder. Daarnaast heeft de vervoerder gekeken naar het thuiswerkeffect. Van het totale aantal RET-reizigers bestaat 15 procent uit forenzen die de mogelijkheid hebben om thuis te werken. Als zij één dag per week niet naar werk komen, betekent dat 3 procent minder reizigers. Geen enorme aantallen, maar tegelijkertijd een flinke hap uit de dunne marges van de RET.

In de concessie van de RET is een clausule opgenomen voor onvoorziene ontwikkelingen. Tussen de vervoerder en de opdrachtgever is inmiddels uitgesproken dat die clausule toepasselijk is, maar dat het onmogelijk te voorspellen is wat de impact van corona gaat zijn. Daarom kijken de partijen samen naar een mogelijke oplossing op het moment dat meer duidelijk is over deze gevolgen.

Aantallen blijven in de toekomst groeien

Op de lange termijn twijfelt Unck niet aan de groei – ook niet door ontwikkelingen zoals thuiswerken of videobellen. Rotterdam is namelijk een enorme groeiregio, waar de komende jaren heel veel nieuwe woningen gebouwd moeten worden. Dit heft het verlies van reizigers op en er zal zelfs opnieuw groei plaatsvinden. “Maar nog niet allemaal volgend jaar. We moeten weer in ons jasje groeien.”

De afgelopen jaren heeft de RET steeds een klein rendement behaald. Dit kon worden geïnvesteerd in innovaties in het OV. Nu heeft het een verlies van 11,4 miljoen goed te maken, terwijl ook dit jaar geen winst op de planning staat. Unck: “Dit kan impact hebben op onze investeringen, maar vooral op de tijd.”

Vanwege de groei in deze regio, worden alle plannen gewoon uitgevoerd.

Als voorbeeld noemt hij een tender voor nieuwe metro’s. Dit zou best kort uitgesteld kunnen worden, zodat de voertuigen niet in 2026 en 2027 instromen maar bijvoorbeeld twee jaar later. Dit zal ook afhankelijk zijn van de effecten die de komende tijd duidelijk worden van de coronacrisis. “Omdat de regio zo gaat groeien, verwachten we dat alle plannen die we hadden en hebben gewoon uitgevoerd worden”, aldus Unck.

Metrotunnel

De RET-directeur denkt dan bijvoorbeeld aan een verbetering van het OV-netwerk in Rotterdam-Zuid, omdat daar veel nieuwe woningen worden gebouwd. Hij blijft ook pleiten voor een metrotunnel onder de Maas. “Er liggen goede plannen om het netwerk te versterken en die hebben we uiteindelijk ook nodig. Dat dit een paar jaar later wordt omdat corona die groei heeft vertraagd, doet daar niets aan af.”

Lees ook:

RET lijdt fors verlies, maar ziet licht aan het einde van de tunnel