Telefoongebruik op de fiets leidt amper tot ernstige ongelukken

Bellen en Whatsappen op de fiets dragen niet in hoge mate bij aan ernstige ongelukken. Dat concludeert ongevallenmonitor VeiligheidNL in een vragenlijstonderzoek onder fietsslachtoffers, die is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat (IenW).

De uitkomsten komen net op het moment dat minister Cora van Nieuwenhuizen bekend maakte volgend jaar te komen met een voorstel voor een appverbod voor fietsers.

Steekproef

Inzicht krijgen in de oorzaken van fietsongevallen in Nederland, dat was het doel van het onderzoek dat VeiligheidNL uitvoerde in opdracht van IenW. De onderzoekers hebben hiervoor een vragenlijsten afgenomen bij fietsslachtoffers die in 2016 de spoedeisende hulp-afdeling hebben bezocht van een representatieve steekproef van 13 ziekenhuizen.

Om inzicht in risico’s te krijgen, hebben ze de 3.146 fietsslachtoffers die een vragenlijst hebben ingevuld, vergeleken met een representatieve groep van 1.811 fietsers die gedurende minimaal een jaar geen ongeval hebben gehad. Tot slot hebben ze de uitkomsten vergeleken met eerder vergelijkbaar onderzoek naar slachtoffers van fietsongevallen die de SEH-afdeling hebben bezocht.

Oorzaak

Gebruik van een mobiele telefoon werd in minder dan één procent van de gevallen aangemerkt als (mede) oorzaak van het ongeval. Ook op de vraag of de fietsslachtoffers ten tijde van het ongeval op enigerlei wijze in de weer was met een telefoon, antwoordde slechts iets meer dan één procent bevestigend. In de groep fietsers jonger dan 25 jaar gaat het om 1,9 procent.

“Verhoogd gebruik van een mobiele
telefoon leidt juist tot een
lagerekans op een fietsongeval”

De uitkomsten uit dit onderzoek suggereren volgens de onderzoekers zelfs een omgekeerd verband. Uit vergelijking met de groep fietsers zonder ongeval zou blijken dat een verhoogd gebruik van een telefoon juist samenhangt met een lagere kans op een fietsongeval. Die analyse beperkt zich overigens tot fietsers van 16 jaar en ouder.

De onderzoekers geven als mogelijke verklaring dat een fietser voorzichtiger of langzamer gaat fietsen op het moment dat hij/zij de smartphone ter hand neemt.

Sociaal wenselijk

Vertekening van het beeld doordat de respondenten sociaal wenselijke antwoorden gaven lijkt volgens VeiligheidNL onwaarschijnlijk: op diverse andere vragen waar sociaal wenselijke antwoorden voor de hand liggen, bijvoorbeeld alcoholgebruik in het weekend, hebben respondenten in dezelfde leeftijd ook ‘eerlijk’ geantwoord.

Andere vormen van afleiding spelen een grotere rol dan de smartphone, zo valt te lezen in het onderzoek: elf procent van de slachtoffers gaf aan ten tijde van het ongeval afgeleid te zijn door iemand anders waarmee ze aan het praten waren (van de jongeren 21 procent), vier procent was in gedachten verzonken en drie procent luisterde naar muziek via een koptelefoon.

Verwachting

De onderzoekers zeggen niet dat smartphonegebruik op de fiets niet aan ongevallen bijdraagt, benadrukken ze. Ongevallen zonder of met minder ernstig letsel leiden niet tot een bezoek aan de SEH-afdeling en maken dan ook geen deel uit van dit onderzoek. Daarnaast: het ligt volgens hen in de lijn der verwachting dat meer apparatuurgebruik samengaat met een grotere ongevalskans.

In de recente Monitor Verkeersveiligheid 2017 van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) staat niets over een verband tussen smartphonegebruik op de fiets en ernstige ongelukken. De onderzoekers wijzen alleen op twee bestaande onderzoeken waarin van apparatuurgebruik onder fietsers geobserveerd werd. Afgerond 20 procent van de geobserveerde fietsers in beide onderzoeken was met zijn of haar telefoon in de weer.