Vilvoorde geeft stad terug aan fietser en voetganger

Vilvoorde schudt zijn oude veren af. Voormalig industriegebieden veranderen in aantrekkelijke wijken om te wonen, werken en recreëren. Het oude station moet een modern OV-knooppunt en de entree tot de stad worden. En de binnenstad krijgt een flinke opfrisbeurt. Hierbij is veel aandacht voor fietsers en wandelaars. Snelfietsroutes, parkeergarages met een lage parkeernorm en autovrije straten zijn belangrijke ingrediënten in de ontwikkelingsplannen. Maarten Hillewaert, coördinator stadsontwikkelingsprojecten, geeft een rondleiding langs verschillende ‘hoogtepunten’. Deel 1 van een tweeluik.

“Kwam je hier vijf jaar geleden, dan zag je dat het hier vol stond met auto’s”, zegt Hillewaert terwijl hij naar de Grote Markt wijst. Het is een doordeweekse dag in het vroege voorjaar en de coördinator stadsontwikkelingsprojecten staat voor een grote, hoge, houten overkapping, bedoeld om een overdekte gebruiksruimte te bieden aan de vele evenementen die op het plein plaatsvinden. Hij kijkt uit op een vrijwel leeg en strak betegeld plein. Nogal een verschil met eerst. “Auto’s kunnen nu terecht in de parkeergarage hieronder; er zijn bijna tweehonderd plekken.”

Leegstand

Onlangs is de boel opgeleverd, en het is nog niet helemaal klaar: onder meer de beplanting moet nog komen. Maar Hillewaert merkt dat de verblijfsruimte verbetert, zegt hij enthousiast. “Een paar dagen geleden hadden we goed weer, de terrassen van de cafés rond het plein zaten echt vol.”

Tekst gaat verder onder de foto

Ook de straten rondom het plein heeft de gemeente aangepakt. Meer groen, modern straatmeubilair, andere straatstenen en – op de wegen achter de winkelstraat – nieuw asfalt. In het centrum zelf wordt de wagen zoveel mogelijk geweerd. Die parkeergarage is gebouwd om dat mede-mogelijk te maken.

Moet zo’n garage überhaupt in het centrum? Hillewaert kan zich de vraag voorstellen. Het antwoord is lastig, zegt hij. “Het gebied kampt met leegstand, dat heb je gezien toen we er net doorheen liepen. Wil je dan als gemeente zeggen: je mag hier niet meer parkeren? Gaat dat niet nog meer impact hebben?”

Cokesfabriek

De werkzaamheden in het centrum zijn slechts een van de vele in de stad. Het stadsbestuur, zo vertelt Hillewaert, onderscheidt vier stadsvernieuwingzones, die op hun beurt weer bestaan uit tal van deelprojecten. Naast de herinrichting van het centrum, gaat het om het upgraden van de stationsomgeving en om het omtoveren van de voormalige industriezone langs het zeekanaal Brussel-Schelde. Onder de vierde zone valt een opwaardering van de buitenste schil van de stad – ook een gebied met veel voormalige industrieterreinen. Onder meer van Forges de Clabecq, een enorme cokesfabriek, die er in ’88 de brui aan gaf. De eerste drie gebieden doen we aan vandaag.

De sluiting van de ‘grote jongens’ vormde ook de aanleiding voor de stadsvernieuwingsprojecten, vertelt Hillewaert. “Veel industrie trok weg in de jaren ’80, ’90. Zodoende bleef de stad achter met een gebied van om en nabij de 250 hectare, vaak zwaar vervuilde grond. De sluiting van Renault in ’97 was een catharsismoment: toen begon het stadsbestuur echt na te denken: wat moeten we met al die ruimte?”

Juridisch steekspel

Inderdaad alweer meer dan twintig jaar geleden, erkent Hillewaert. Dat betekent niet dat er niks gebeurd is, zegt hij er meteen achteraan. Plannen maken, saneren – het kost veel tijd. En dan heeft hij het nog niet eens over het ‘juridische steekspel’ rond de voormalige Renault-fabriek, die tegen de grens van de gemeente Machelen ligt.

Tekst gaat verder onder de foto

In het voormalig industrieel gebied hebben intussen namelijk meerdere private ontwikkelaars gronden gekocht en plannen gemaakt. Die gaan van winkels, kantoren en restaurants, tot een hotel, een binnenspeeltuin of een bioscoop. Over de plannen is geen consensus. Voorstanders vinden het een mooie manier om oude industriegronden nieuw leven in de blazen, tegenstanders vrezen dat hun eigen winkelcentra verloederen en dat de wegen rond in het gebied dichtslibben. Momenteel, zegt Hillewaert, werken de diverse partijen er opnieuw aan om tot een gedeelde toekomstvisie te komen.

Molens

Momenteel zitten er in het zuidelijk deel van de enorme hallen van de oude autofabriek verschillende bedrijven, waaronder het verdeelcentrum van Ici Paris XL. Het noordelijk deel wordt nog tijdelijk ingevuld. Onder meer door een leasemaatschappij en een aanbieder van parkeerplekken voor reizigers vanaf Brussels Airport. Maar de ruimtes wachten nog op een definitieve herbestemming.

We zijn aanbeland in Watersite, zoals de plannenmakers de voormalige industriezone langs het zeekanaal Brussel-Schelde beeldend beschrijven. Hoofdrol speelden de molens van de vennootschap Société des Moulins de Trois Fontaines, opgericht in 1893 voor de industriële verwerking van graan en de verkoop van bloem. In 1964 verkoopt het bedrijf een groot deel van haar gronden aan een projectontwikkelaar. Een kleine twintig jaar later draagt het bedrijf de resterende eigendommen over aan de stad. In 1989 wordt de boel gesloopt.

Tekst gaat verder onder de foto

“Rond 2000 begon de planvorming”, vertelt Hillewaert aan de voet van het gebied. “Bureau Xaveer de Geyter is aangesteld om masterplan te ontwikkelen en dat heeft geleid tot dit…” Hij wijst naar een infopaneel. “Het bureau kwam op het idee om de hele strook in verschillende onderdelen op te knippen. Het kanaal, de Zenne (rivier, red.) en de Schaarbeeklei (centrale, doorgaande weg, red.), die door het gebied lopen, verbinden alles met elkaar.” Voor de daadwerkelijke invulling, legt Hillewaert uit, werkte de gemeente samen met verschillende projectontwikkelaars.

‘Kanaalpark’ is een van die gedefinieerde gebieden. Wonen in het groen en aan het water staan hier, zoals de naam doet vermoeden, centraal. ‘De Vier Fonteinen’, een ander belangrijk deel, biedt een combinatie van wonen, werken en winkelen op een zo duurzaam mogelijke manier. En dan heb je ook nog ‘Broek’. Deze wijk vol arbeiderswoningen krijgt, met behoud van identiteit, zo benadrukt de gemeente, een flinke opfrisbeurt.

Tuchthuis

“Kanaalpark kwam vanaf 2005 in ontwikkeling”, vertelt Hillewaert. “Het is het eerste echte project dat gerealiseerd is en is inmiddels ook het verst af.” Drie zaken stonden centraal in de planvorming. Allereerst de herontwikkeling van het Tuchthuis. “Het Tuchthuis is een van de oudste moderne gevangenissen van de lage landen (het gebouw dateert uit 1779, het wordt modern genoemd omdat er – in tegenstelling tot andere gevangenissen in die tijd – wel aandacht was voor hygiëne, gezondheid en luchtventilatie, red.). Het gebouw heeft een monument-status, maar werd flink verwaarloosd. Opleving was een belangrijk uitgangspunt.”

De openbare ruimte aantrekkelijk inrichten was de tweede doelstelling. “We wilden het kanaal herwaarderen als aangename verblijfsruimte en wilden het water en de stad meer met elkaar verbinden”, legt Hillewaert uit. Woongelegenheid creëren was, zegt hij, de derde doelstelling. “In het gebied zijn een 500-tal woonentiteiten gepland, samen met verschillende voorzieningen.”

Snelfietsroute

We lopen Kanaalpark in. Het Tuchthuis – het gele, statige gebouw heeft wat weg van een oud klooster – is gerenoveerd. In het complex huist nu een hotel – ideaal voor de vele bedrijven in de regio om hun personeel en klanten te laten overnachten. Over de volledige lengte is een vleugel bijgebouwd. Hier is plaats voor appartementen. Een tweede gebouw, met horeca beneden en appartementen boven, is vlak aan het kanaal verrezen. Iets verderop is ruimte voor de bouw van een derde appartementencomplex. Missie geslaagd, lijkt het.

Tekst gaat verder onder de foto

De herinrichting van de openbare ruimte behoeft nog wel wat aandacht, erkent Hillewaert. De stukken in het Kanaalpark waar autoverkeer en fietsers en voetgangers bij elkaar komen, kunnen veiliger, vindt hij. De kade is ook nog niet helemaal klaar; her en daar ontbreken nog wat stukken. De bedoeling is dat de snelfietsroute Mechelen-Brussel hier overheen loopt, parallel aan die richting Willebroek. Er liggen keien, geen asfalt, maar dat is bewust gedaan stelt Hillewaert. De fietser is hier niet de enige, mensen moeten hier kunnen flaneren en op terrasjes kunnen zitten.

Waterbus

Aan de kade is ook de halteplaats voor de Waterbus naar Brussel te vinden. Ook hier kan volgens Hillewaert nog een verbeteringsslag gemaakt worden. “Het duurt nog vrij lang voor je in Brussel zit en zodoende is de boot niet echt een optimaal alternatief voor de wagen of de trein. We hopen binnenkort de discussie met de Vlaamse Waterweg en het Havenbedrijf Brussel te openen om te kijken of we de verbinding kunnen verbeteren. In Antwerpen werkt de waterbus vrij goed. Daar zei men ook altijd: het is niet haalbaar, het is geen concurrentie met de auto of het OV. Maar niets blijkt minder waar. Dus dat biedt perspectief.”

Morgen deel 2: Nieuwe wijk in Vilvoorde krijgt hele lage parkeernormen