Jaar van de waarheid voor grote OV-projecten

Komend voorjaar wordt duidelijk of het Groeifonds definitief wordt aangewend voor het doortrekken van de Noord/Zuidlijn, verbetering van de Oude Lijn en het innovatieprogramma van de Brainportlijn. In hernieuwde voorstellen is opnieuw de noodzaak voor deze projecten onderschreven en betoogd dat deze meer opleveren dan dat het kost.

In het Groeifonds is 20 miljard euro beschikbaar voor eenmalige publieke investeringen die bijdragen aan toekomstige economische groei. In april 2021 werden reserveringen in het vooruitzicht gesteld voor de genoemde drie projecten, voor de helft van de bedragen die naar verwachting nodig zijn. Omdat dit bedrag voor slechts een deel van de initiële projecten bedoeld is, moesten de voorstellen opnieuw worden uitgewerkt. Belangrijk daarbij was, naast concrete voorstellen voor cofinanciering, een betere onderbouwing van de economische en maatschappelijke effecten.

Deze vernieuwde voorstellen zijn eind vorig jaar bij de adviescommissie van het Nationaal Groeifonds ingediend. Die maakt naar verwachting in het voorjaar van 2022 bekend of de reserveringen worden omgezet in een definitieve toekenning. De belangrijkste conclusies uit de nieuwe onderzoeken op een rijtje.

Doortrekken Noord/Zuidlijn

De bereikbaarheid in de Metropoolregio Amsterdam staat behoorlijk onder druk en op stations is het soms al zo druk dat onveilige situaties kunnen ontstaan. Het doortrekken van de Noord/Zuidlijn naar Schiphol en Hoofddorp wordt in het hernieuwde voorstel opnieuw het meest effectief genoemd om zowel regionale als (inter)nationale knelpunten op te lossen, vergeleken met Bus Rapid Transit of een nieuwe spoortunnel.

Het scheiden van de lokale en nationale verkeersstromen tussen Schiphol en Amsterdam maakt namelijk ruimte vrij voor groei op de drukste treinverbindingen in Nederland en naar het buitenland. Zo zouden naar Utrecht en verder richting het zuiden ieder uur zes extra treinen kunnen rijden en richting België twee extra HSL-treinen. Bovendien is doortrekken van de metrolijn noodzakelijk voor andere spooruitbreidingen in het land.

In combinatie met grootschalige binnenstedelijke ontwikkeling levert het doortrekken van de Noord/Zuidlijn maatschappelijk meer op dan dat het kost. In het scenario van relatief hoge bevolkingsgroei met een hoge economische groei gaat het om een plus van 2,5 miljard euro. Ook draagt de metrodoortrekking positief bij aan het bruto binnenlands product en daarmee de Nederlandse economie.

De reservering uit het Groeifonds voor dit project bedraagt 1,5 miljard euro. Voor cofinanciering is volgens het ministerie vanuit Rijk en regio “een concreet bod gedaan voor een significante bijdrage” gedaan, dat nog wel onvoldoende is voor een financieel sluitend voorstel. Eerder bleek al dat als plan B een tijdelijke toeslag voor alle reizigers van en naar Schiphol wordt overwogen.

Tekst gaat verder onder de foto

Zuidelijke Randstad

Ook in het OV-systeem in de Zuidelijke Randstad zijn er de nodige knelpunten. Het voorstel om deze aan te pakken, zet in op investeringen die bestaande OV-infrastructuur beter benutten in combinatie met stedelijke ontwikkeling. Het gaat dan om spoorverdubbeling van de Oude Lijn tussen Delft en Schiedam – wat naast meer treinen zorgt voor nieuwe en verbeterde stations.

Daarnaast wordt gepleit voor investeringen in de regionale OV-as, waaronder frequentieverhoging op de RandstadRail tussen Rotterdam, Den Haag en Zoetermeer en een BRT-systeem tussen Leiden en Zoetermeer. De studies wijzen uit dat dit zorgt voor verbetering van snelheid, betrouwbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van OV-verplaatsingen. Alle alternatieven waren onhaalbaar of hebben niet genoeg effect.

Een bijdrage uit het Groeifonds zou betekenen dat een vliegwiel op gang komt met meer investeringen op korte termijn, zo is de verwachting. Zoals decentrale overheden en markpartijen die inzetten op duurzame campus- en gebiedsontwikkeling, binnenstedeljke mobiliteitstransitie en fietsinfrastructuur. In het hoge scenario bedraagt het positieve maatschappelijke saldo van 1,6 miljard en er is ook sprake van een positief effect op de Nederlandse economie.

De reservering voor dit project bedraagt 1 miljard euro. Voor cofinanciering is, net als bij de Noord/Zuidlijn, sprake van een concreet bod gedaan voor een significante bijdrage. Ook hier is bijdrage van het Rijk en de regio’s is nog niet genoeg om een financieel sluitend voorstel te presenteren en dus wordt ook dit aan het nieuwe kabinet overgelaten.

Tekst gaat verder onder de foto

Innovatieprogramma Brainportlijn

De Brainportlijn moet een autonoom OV-systeem worden die alle Brainportcampussen rondom Eindhoven met elkaar en met regionale werklocaties verbinden. Er is een reservering in het vooruitzicht gesteld voor het innovatieprogramma hiervoor. Uit het nieuwe onderzoek blijkt dat dit project kansen biedt voor toekomstige mobiliteit en aansluit op beleidsprioriteiten van het ministerie voor onder meer smart mobility en het Toekomstbeeld OV.

Onderscheidend wordt genoemd dat het systeem interactie tussen voertuig en omgeving bedient. Nu gaat de grootste aandacht in de markt uit naar alleen het voertuig zelf. Er wordt gesteld dat een project als dit niet zelfstandig tot stand komt in de markt, onder meer omdat er niet alle benodigde partijen er altijd baat bij hebben. Terwijl het voorstel Nederland de mogelijkheid biedt om invloed uit te oefenen op de toekomstige standaarden voor slimme vervoersoplossingen zoals autonome voertuigen.

De reservering voor dit project bedraagt 30 miljoen euro. Het is gelukt om een sluitend financieel voorstel te presenteren voor minimaal een even grote bijdrage.