‘Sla handen ineen voor OV-breed opleidings- en ontwikkelingsfonds’

Het sturen op krapte begint zijn tol te eisen in het openbaar vervoer, schrijft vakbondsbestuurder Henri Janssen van FNV Spoor in zijn eindejaarsblog voor OVPro. Als het aan hem ligt, wordt er een OV-breed opleidings- en ontwikkelingsfonds opgezet om personeel te werven.

BLOG – Vertrouwen, daar draait het om in de spoorsector. Op de dienstregelingen en spoorwegveiligheid in Nederland kun je bouwen en vertrouwen. Maar het afgelopen jaar bleek het vertrouwen tussen veel spoormedewerkers en hun directies zeer broos.

Dit laatste uit zich in onvrede op de werkvloer, wat zich vervolgens vertaalt in zichtbaar en onzichtbaar leed onder de medewerkers, maar ook in stakingen zoals recent bij ProRail en NS. En het aanbieden van een petitie aan de Multimodaal-werkgevers Arriva en Keolis, omdat die niet bereid zijn tot een fatsoenlijke cao te komen.

Investeringen achterwege gebleven

De OV-medewerkers werken in een voor Nederland cruciale sector. Zij houden, ondanks de coronapandemie, alweer bijna twee jaar Nederland mobiel. Vorig jaar riep ik hier op deze plek de OV-bedrijven en de overheden op de sector niet te laten krimpen, maar juist te investeren in groei. Grootschalige krimp is gelukkig achterwege gebleven, maar dat geldt helaas ook voor de investeringen. Er is vooral niet geïnvesteerd in de medewerkers en ook niet in de arbeidsverhoudingen.

Dom, dat is de enige kwalificatie die ik hieraan kan geven. De arbeidsmarkt staat onder hoogspanning. Net als in de zorg sturen de spoorbedrijven op krapte, om te streven naar winstoptimalisatie. U leest het goed, OV-bedrijven die een cruciale nutsvoorziening dienen aan te bieden, streven naar winstoptimalisatie, terwijl de meeste concessies gesubsidieerd worden.

Gevecht om sollicitanten

Dit sturen op krapte wreekt zich nu in alle bedrijven. Vacatures worden steeds lastiger en trager ingevuld en er wordt gevochten om sollicitanten. De openstaande vacatures hebben hun weerslag op het vertrouwen. Treinen rijden niet door te weinig machinisten en treindienstleiders en de sociale veiligheid staat onder druk door te weinig conducteurs, stewards en V&S-medewerkers.

Structureel overwerk om zieke collega’s op te vangen stuwt het ziekteverzuim juist omhoog. Medewerkers vallen om, treinen vallen uit. Jarenlang sturen op krapte eist nu haar tol. En je nu verschuilen achter het hoge verzuim vanwege corona is wat mij betreft een bewijs van onvermogen. Sturen op krapte = goedkoop = duurkoop.

OV-opleiding

Het is tijd voor een OV-breed opleidings- en ontwikkelingsfonds. Zorg via de ROC’s voor een OV-opleiding voor jongeren. Zij kiezen samen met hun ouders rond hun veertiende levensjaar voor hun toekomst. Start algemeen en laat de jongeren daarna kiezen of ze zich willen opleiden als buschauffeur, hoofdconducteur, servicemedewekers, personeels-/materieelplanner, machinist, OV-boa, treindienstleider of manager, bijvoorbeeld.

Verbind daar baangarantie aan en je zult zien dat jongeren vaker voor het OV gaan kiezen. Ja, dat kost geld, maar zoals het nu gaat kost werving, selectie en opleiden van mensen ook geld. En nu zijn de OV-bedrijven elkaars concurrenten in de strijd om nieuwe instroom.

Slechts één arbeidsmarkt

Ik roep de werkgevers op de handen hiervoor ineen te slaan. Er is namelijk slechts één arbeidsmarkt en voor de reizigers is er slechts één belang: de treinen moeten veilig en punctueel rijden. Daar past geen concurrentie bij, ook niet voor het werven van geschikte collega’s. Wat heeft de reiziger eraan als NS voldoende machinisten heeft, maar ProRail kampt met een te kort aan treindienstleiders?

Onze mooie cruciale spoorsector heeft medewerkers veel te bieden. Mooie loopbaanperspectieven voor wie van verandering houdt, een baan voor het leven voor diegene die happy met haar of zijn eigen job is, een belangrijke maatschappelijke bijdrage aan de leefbaarheid, duurzaamheid en economie van Nederland. De spoormedewerkers maken 24/7 voor Nederland en de Nederlanders het verschil. Daar hoort een passend pakket aan arbeidsvoorwaarden bij.

Handelaar in rust

Bij een mooie cruciale spoorsector horen optimale arbeidsomstandigheden en professionele en gezonde arbeidsverhoudingen. Econoom en publicist Arie van der Zwan noemde vakbondsbestuurders in zijn boek uit 2010 “handelaars in onrust”. Ik ontken niet dat die invulling ook een onderdeel van mijn werk kan zijn. Maar zelf keer ik het liever om. De OV-directeuren kunnen ons beter als handelaars in (arbeids)rust zien. Wij zoeken dus directies die de stap naar voren durven te nemen, die begrijpen dat de vakbondsbestuurders gebruikt kunnen worden als het doorgeefluik van de werkvloer en als spiegel voor de directie.

Als vakbondsbestuurder wil ik altijd praten en zakendoen, maar dat moet wel leiden tot resultaten die voor onze vakbondsleden goed zijn. Daar moeten mijn leden op kunnen vertrouwen. Samen met mijn collega’s staan wij er voor hun en daarmee ook voor een gezonde sector. Want onze leden zijn zeer betrokken bij en loyaal aan de reizigers, maar dat mag niet ten koste van henzelf gaan.

Henri Janssen is vakbondsbestuurder van FNV Spoor.