Is de hyperspits in het OV terug van weggeweest?

ANALYSE – De reizigersaantallen in het OV zijn nog lang niet hersteld, maar lijken zich wel steeds minder over de dag te spreiden. Het patroon begint de afgelopen weken zelfs de vorm van vóór corona aan te nemen. Keren de ‘kamelenbulten’ – zoals de hyperspits ook wel wordt omschreven – definitief terug?

Vooral de ochtendspits is inmiddels relatief gezien alweer bijna even druk vergeleken met dezelfde periode in 2019. Sinds de laatste coronaversoepelingen vindt gemiddeld 19 procent van de dagelijkse check-ins plaats tussen 07.00 en 09.00 uur. Dat is nog maar 1 procentpunt lager dan pre-corona. Dat blijkt uit een analyse van het aantal check-ins met de OV-chipkaart, die worden bijgehouden door Translink.

Voor deze analyse is gekeken naar het aantal check-ins per uur op donderdagen, in veel gevallen de drukste dag in de week. De meest recente cijfers beslaan de periode van 27 september tot 18 oktober. Dit zijn de drie weken na de versoepelingen van de coronamaatregelen tot aan de herfstvakantie.

Stagnering reizigersaantallen

Inmiddels is ruim 70 procent van de voormalige OV-reizigers terug in trein, tram, bus en metro. Hoewel de aantallen wekelijks stijgen, lijkt er afgelopen weken wel sprake te zijn van stagnering. Daarbij valt op dat de spreiding over de week vrijwel hetzelfde is als twee jaar geleden. Elke werkdag is nog altijd goed voor circa 17 procent van het wekelijkse aantal.

Dat kan worden gezien als een positieve ontwikkeling. Om ervoor te zorgen dat hybride werken tot meer spreiding leidt, is het namelijk belangrijk dat niet iedereen ervoor kiest om bijvoorbeeld op maandag en vrijdag thuis te blijven. Een kanttekening die hierbij moet worden geplaatst, is dat het woon-werkverkeer nog altijd flink achterblijft. Bijna de helft van de zakelijke reizigers stapt nog niet in de trein, berichtte BNR maandag.

Ouderwetse reispatroon

Tegelijkertijd is er nu dus al weinig verschil meer als het gaat om spreiding gedurende de dag, terwijl voor de zomer nog sprake leek van een afgezwakte spits. In juni was het met name in de ochtendspits relatief rustiger en juist drukker in de uren tussen de ochtend- en middagspits in. Op dat moment waren de middelbare scholen weer net volledig open en was het thuiswerkadvies nog van kracht.

Vier maanden later zijn ook universiteiten en hogescholen weer volledig open en gaan mensen weer vaker naar kantoor. Het zorgt ervoor dat het aantal check-ins tussen 07.00 en 09.00 uur met 77 procent hoger ligt dan in juni, en 61 procent hoger tussen 16.00 en 18.00 uur. Tussen de twee spitsen in is er sprake van een veel lichtere toename van 46 procent.

Dit betekent concreet dat de twee ‘kamelenbulten’ weer zichtbaar worden. Sterker: het huidige reispatroon komt weer dicht in de buurt van die in oktober 2019.

Onvoldoende afspraken

Zorgen zijn er al veel langer binnen de OV-sector. Zo werden landelijke basisafspraken over het zoveel mogelijk spreiden van studenten afgelopen zomer niet verlengd. In plaats daarvan werd gekozen voor een lokale en regionale aanpak. En al is er heus sprake van meer afspraken dan voorheen met scholen en werkgevers over flexibele werk-, school- en reistijden, het is volgens de Mobiliteitsalliantie nog lang niet genoeg.

De coalitie, waarin ook de OV-vervoerders zijn verenigd, waarschuwde dat de positieve effecten van de coronacrisis op mobiliteit alweer teniet lijken gedaan. Ook tijdens het OV Congres eerder dit najaar was de gedeelde conclusie dat er nog meer dan genoeg te winnen is op dit gebied.

Het echte verleiden om mensen anders te laten reizen moet nog beginnen, stelde secretaris-directeur Thea de Vries van de Vervoerregio Amsterdam tijdens het congres. Daar werd het Formule 1-weekend in Zandvoort als voorbeeld gebruikt dat er wel degelijk kan worden gestuurd op reisgedrag, mits de regie wordt gepakt. “Het is een kwestie van sturen, goed regelen en verleiden. Dat kunnen wij als sector nog veel beter.”

Financiële prikkels

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voert op dit moment nog altijd gesprekken met werkgevers en onderwijsinstellingen over hybride werken en gespreid reizen. Ook wordt ingezet op een recent gestarte publiekscampagne en worden aanvullende maatregelen verkend om gespreid reizen in de hand te werken. Daarbij moet onder meer worden gedacht aan financiële prikkels.

Betekent dit dat er nog hoop is? Het lijkt in elk geval te vroeg om te concluderen dat de kans die corona zou bieden voor gespreid reizen echt is gemist. De forens is immers nog niet volledig teruggekeerd en ‘Zandvoort’ heeft uitgewezen dat er wel degelijk op gedrag kan worden gestuurd. De kamelenbulten kunnen dus nog inzakken, al gaat dat niet vanzelf.

Lees ook:

• Landelijke spreidingsafspraken onderwijs worden niet verlengd
• Is het einde van de hyperspits in het OV in zicht?
• Gespreid reizen? De OV-sector is er niet gerust op