Fyra-commissie: NS en Staat keken naar eigen belangen

Zowel de NS als het kabinet stelden andere belangen boven de belangen van de reizigers. De parlementaire enquêtecommissie presenteerde woensdag haar eindrapport over de Fyra en schroomde niet om stevige uitspraken te doen. Volgens de commissie gooide de NS onverantwoordelijk de kont tegen de krib en ook het kabinet gedroeg zich onbehoorlijk, waardoor ze de belangen van de reiziger uit het oog verloren. Daarom noemde de commissie haar rapport ‘Reizigers in de kou.’

De commissie zei meerdere malen “geschokt” te zijn over de conclusies die ze kon trekken en verschillende bewindvoerders kregen de wind van voren.

De Fyra-treinen werden na jarenlange vertragingen eind 2012 in gebruik genomen. Maar al snel vielen diverse V250-treinen uit vanwege gebreken. Mansveld verklaarde in december 2012 aan de Tweede Kamer dat niemand dit had verwacht. Het ministerie bleek echter al langere tijd op de hoogte te zijn van problemen met de treinen.

Lering trekken

De NS en de bewindvoerders bij het ministerie Verkeer en Waterstaat (later Infrastructuur en Milieu) werden hoofdverantwoordelijk gehouden door de enquêtecommissie. Volgens de voorzitter van de commissie Madeleine van Toorenburg was de moeizame houding tussen de Nederlandse Staat en de NS een verklaring voor het Fyra-debacle. Met name Mansveld werd afgestraft, omdat zij de Tweede Kamer meerdere malen verkeerd informeerde over de toekomst van de Fyra.

Het is de bedoeling van de parlementaire enquêtecommissie dat alle betrokkenen lering kunnen trekken uit de resultaten van het onderzoek. En in dit geval was het bij uitstek een middel om de betrokkenen publiekelijk verantwoording af te laten leggen, zo stelde Van Toorenberg.

Concessie en treinen

De commissie splitste haar conclusies in aanbevelingen over de concessie en aanbevelingen over de trein. De commissie concludeerde dat de NS en de Nederlandse overheid door de openbare aanbesteding verloren raakten in een destructief onderhandelingsspel. De NS wilde haar monopoliepositie behouden, terwijl de overheid alleen maar bezig was met financiële belangen.

Bij de aankoop van de nieuwe Fyra-treinen had de NS zulke onrealistische eisen dat ze zichzelf hiermee in een fuik werkte. De enige partij die uiteindelijk over bleef in de aanbesteding voor de nieuwe hogesnelheidstreinen bleek de Italiaanse treinenbouwer AnsaldoBreda. Die partij is onvoldoende onderzocht.

ILT

Dit was de verantwoordelijk van de Inspectie voor Leefomgeving en Transport. De commissie haalt ook hard uit naar de Inspectie. De ILT zou hebben getoetst op processen in plaats van op de treinen en zich daarmee niet van haar taak gekweten hebben.

De commissie kan er met haar hoofd niet bij. Tijdens de besloten gesprekken die de commissie hield met ruim tachtig betrokken bij het Fyra-debacle, kwam ook de directeur-generaal van de ILT aan bod. Van Toorenburg: “Hij zei dat de ILT niet over veiligheid zou moeten gaan. We vielen haast van onze stoel. Natuurlijk gaat de ILT wel over de veiligheid.”

Tweede Kamer

De laatste partij die de commissie aanviel, was de Tweede Kamer zelf. De commissie doet in haar rapport een aanbeveling aan de Kamer om veranderingen door te voeren in het beleid en het gedrag van de Tweede Kamer. Ze willen dat de Tweede Kamer juist en tijdig geïnformeerd wordt, maar ook dat de Tweede Kamer zelf kritischer wordt. “Bij wanpresteren moet de concessievervoerder reageren”, zo zegt Van Toorenburg.

De Kamer is namelijk meerdere malen verkeerd geïnformeerd, maar de Kamerleden hebben ook zelf te weinig doorgepakt toen ze erachter kwamen dat zaken niet klopten. Ze zijn daarmee medeverantwoordelijk voor het Fyradebacle. “De Kamer blaft wel, maar bijt niet”, aldus Van Toorenburg.

Toekomst

De commissie benadrukte dat het van belang is om de reizigersbelangen alsnog voorop te zetten. “De aanleg van de HSL Zuid en de ontwikkeling van de Fyra hebben meer gekost dan was voorzien, was later klaar en na enkele maanden is de trein alweer van het spoor gehaald. De snelle treinverbinding is dus uitgebleven.”

Van Toorenburg: “In plaats van dat er een goede, betaalbare verbinding is tussen de Randstad en België, staan reizigers nog altijd in de kou. Beloftes zijn er om na te komen. De beloofde verbinding na de Thalys moet er komen. En als het aan ons ligt, komt die er ook.”

Inge Jacobs