Inschrijver aanbesteding OV moet opdraaien voor schade door rechtsgang
Bij aanbestedingen in het OV dient te worden vastgelegd dat inschrijvers die naar de rechter stappen en niet als winnaar uit de bus komen of gedurende de procedure ervan afzien, aansprakelijk zijn voor alle financiële gevolgen van hun handelen. Daarmee voorkom je situaties zoals bij de aanbesteding van het busvervoer in Zeeland, waar de start van de OV-concessie door gerechtelijke stappen is vertraagd en daardoor extra kosten met zich meebrengt. Dat zegt Rikus Spithorst van Maatschappij Voor Beter OV.
COLUMN – Eerlijk gezegd heb ik mijn buik wel vol van de juridische veldslagen waarmee aanbestedingen en gunningen in het OV veelal gepaard gaan. Een nieuw dieptepunt was het gedoe rond de gunning van de Zeeuwse busconcessie. Connexxion won de aanbesteding en Syntus wilde naar de rechter. Gevolg: Connexxion kon logischerwijze de benodigde extra bussen niet definitief bestellen, omdat het onzeker was of de gunning ook definitief zijn beslag zou krijgen.
Luttele uren voor het begin van de beslissende rechtszaak, medio november, gaf Syntus te kennen, af te zien van de gang naar de rechter. Het is begrijpelijk dat Connexxion nu om uitstel heeft gevraagd voor de invoering van de nieuwe concessie-afspraken.
Uitstel
Meer juridisch gehannes kenden we natuurlijk uit Utrecht, waar juist Connexxion zich een slecht verliezer toonde. Niet alleen in eerste instantie, maar ook steeds daarna werd de concessie aan Qbuzz gegund. Maar al met al wel met een enorme vertraging. In de tussentijd werden de Utrechtse passagiers vervoerd in tot de draad versleten autobussen, die al lang hadden moeten zijn vervangen door de bussen van de nieuwe vervoerder.
Ik begrijp heel goed dat vervoerders opkomen voor hun belangen. Ik snap ook best dat ze daarom hard willen knokken om concessies in de wacht te slepen. Maar het geprocedeer loopt de spuigaten uit. En de reiziger is de klos. Hij wordt vervoerd in versleten bussen of wordt geconfronteerd met de negatieve effecten van het langer laten rijden van de zittende vervoerder, vaak tegen hogere kosten. En dat geld zal linksom of rechtsom door de OV-autoriteit moeten worden teruggehaald uit de bijdrage voor het OV.
Oplossingen
Hoog tijd voor oplossingen. Het kan niet zo zijn dat vervoerders straffeloos de start van concessies van hun concurrenten blijven traineren. Daarom zou ik graag zien dat knappe juristen de volgende twee mogelijkheden eens onderzochten:
In concessies wordt opgenomen dat, wanneer het niet lukt om na afloop van de concessie een volgende vervoerder startklaar te hebben, de zittende concessiehouder nog enige tijd blijft doorrijden op basis van de geldende concessie en de geldende DRU-prijs. Daardoor worden financiële tegenvallers bij mislukte aanbestedingen voorkomen.
Procederen
Bij de inschrijving op aanbestedingen van concessies dienen de kandidaat-vervoerders te verklaren dat, wanneer ze naar de rechter stappen of andere procedures beginnen als ze niet de winnaar van de aanbesteding zijn, en deze zaken verliezen of er gedurende de procedure van afzien, aansprakelijk zijn voor alle (financiële) gevolgen van hun handelen. Daardoor wordt voorkomen dat vervoerders straffeloos, bijna op de gok, alsnog strijden voor een verloren zaak.
Overigens: wanneer de rechter besluit dat een aanbesteding moet worden overgedaan, dan vervalt deze schadevergoedingsplicht voor de vervoerder uiteraard. Die heeft dan gewoon gelijk. In dat geval kunnen maatregelen bij de aanbestedende overheid niet uitblijven, want dan hebben ambtenaren of politici blijkbaar gefaald.
Aanbestedingen
Meer dan tien jaar hebben overheden en busbedrijven nu geoefend met het aanbesteden van OV-concessies. Van fouten is geleerd. Ik vind dat reizigers er nu echt op moeten kunnen rekenen dat aanbestedingen gladjes verlopen. Want nogmaals: de passagier is bij gehannes met aanbestedingen doorgaans het kind van de rekening.
Rikus Spithorst van de Maatschappij voor Beter OV
Lees ook:
…Doet deze naar behoren z’n werk en zijn reizigers tevreden kan de concessie na bijv 5, 10 jaar verlengt worden, voert deze z’n opdracht niet goed uit, wordt er met cijfers geknoeid of zijn reizigers ontevreden zonder dat er gebeterd wordt, kunnen boetes worden uitgedeeld (die bij voorkeur zoveel mogelijk direct van de salaris van de verantwoordelijken betaald worden (mbv beslag op deel van loon bijv.) en kan de vervoerder in het uiterste geval de concessie (al dan niet vroegtijdig) verliezen.
… Stel voorwaarden aan de aanbesteding, leg de tarieven voor de reiziger wettelijk vast, (en over het hele land gelijk), geef een zak met geld, wijs een vervoerder toe, zorg voor materieel, dat de vervoerder evt. least of in bruikleen heeft) en laat hem elk (half) jaar openbaar zien hoe deze het geld aan het besteden is en hoe tevreden de reizigers met de vervoerder zijn…
Eigenlijk moet dat hele aanbestedingscircus van tafel en moet de overheid weer de heel regie over het vervoer krijgen. Zo voorkom je dat vervoerders na het winnen van de aanbesteding de tering naar de nering gaan zetten….
Lageirse beschrijft het proces van waar ligt welke grens. Probleem daarbij is dat daarbij juridisering optreedt waarin juristen (te) creatief zijn. Dit volgt uit ons stelsel. In de oudheid bestond dat probleem ook. Keizer Hadrianus een goed jurist onderkende dat de uitspraken zo “verfijnd” waren dat er geen rechtszekerheid meer was. Hij simplificeerde het juridisch stelsel. In de EU met zijn colleges en hoven is zoiets niet mogelijk. De overheid zie ik niet ingrijpen. Het blijft dus tobben.
Rikus Spithorst heeft er de buik van vol. Wij als buschauffeurs ook van Rikus Spithorst.
…er nog niet in geslaagd om de beoordeling op volledig rationaal meetbare elementen te brengen. Als er teveel ruimte is voor subjectieve beoordeling van deel van de offerte krijg je een grijze ruimte. Door grenzen op te werpen ga je minder rechtzaken krijgen, zeker. Echter het systeem gaat er niet door veranderen en de kans bestaat dat je minder inschrijvers krijgt. Een inschrijving kost veel geld, tijd en energie van een organisatie. Je wilt zeker zijn dat je een eerlijke kans krijgt.
De vele rechtszaken zijn inderdaad geen goede zaak. Echter de voorgstelde oplossing gaat niet leiden ot verbetering. We moeten ons de vraag stellen waarom er zoveel rechtzaken zijn. Dit is zeker niet alleen omdat de belangen groot zijn. De hoofdoorzaak is dat de aanbestedingen zoals die op de markt komen al best wat geevolueerd zijn maar nog teveel ruimte laten voor interpretatie op onderdelen. Ondanks de beste bedoelingen zijn de meeste opdrachtgevers en consultants er nog niet in geslaagd om
Een stapje terug in het hele circus. Vaak gaat het niet eens om oude bussen maar om pure kapitaal vernietiging die de reiziger uiteindelijk betaald. De partij die de concessie verliest blijft achter met een hoeveelheid nutteloze voertuigen en de winnende partij schaft een stapel nieuwe aan. De reiziger zal de dag erna dezelfde bestuurder zien in een ander pakje in een bus met een ander kleur. Lange termijn investeren en baanzekerheid bij het personeel is niet mogelijk lees: kwaliteit.
Dat je moet voorkomen dat er onnodig procedures worden opgestart ben ik helemaal met je eens. Zeker het vlak voor het begin van een zaak je terugtrekken is niet netjes. Dat kan betekenen dat men niet gaat procederen vanwege de mogelijke kosten die het verliezen van een rechtszaak met zich meebrengt. Dit zou de vrije rechtsgang in de weg staan. En we zitten ook niet te wachten op onrechtmatig toegekende concessies? Ik weet zeker dat de reiziger daar uiteindelijk ook last van zal ondervinden.