Spitsmijden in de trein beklijft niet
Bij een praktijkproef onder trein-forenzen die een bonus kregen om buiten de spits te reizen, zijn deelnemers 22% minder in de spits gaan reizen. Maar het effect was niet blijvend.
Direct na afloop van de proef daalde dit percentage naar 3%.
De praktijkproef Spitsmijden in de trein duurde van augustus 2012 tot en met mei 2013. Zo’n 1000 trein-forenzen hebben meegedaan aan de proef die gehouden werd door NS, Veolia Transport, Arriva en Syntus. Bijna de helft van de deelnemers haakte echter om uiteenlopende redenen voortijdig af.
Zowel het mijden van de ochtend- als de avondspits werd beloond. Afhankelijk van de reisafstand en de werkelijke reistijdstippen kon een deelnemer hierbij gedurende ongeveer 4 maanden wekelijks zo’n €30,- verdienen, oplopend tot de €600,- over de gehele looptijd van de praktijkproef.
Om ook de effecten van de hoogte van de beloning te kunnen meten kon elke deelnemer tijdens de ene helft van zijn beloningsperiode een hogere beloning verdienen dan tijdens de andere helft. De gemiddelde beloning werd bepaald door de reisafstand van de deelnemer.
De reisafstand en het reistijdstip werden geregistreerd met een speciaal voor deze proef ontwikkelde ‘smartphone-app’. De VU en TNO onderzochten het effect op de reizigers en vroegen werkgevers hoe ze tegen het buiten de spits reizen aankijken.
De analyse van de ritregistratie van deelnemers laat een daling van 22% van het aandeel spitsritten zien in het totaal van de ritten op de deelnametrajecten (dat aandeel daalt met 13 procentpunt, van 59% in de voormeting naar 46% tijdens de beloningsperiode).
Deelnemers hebben daarbij de spits op alle dagen gemeden, maar het sterkst op de relatief al rustiger woensdagen en vrijdagen.
De afname van het aantal spitsreizen tijdens de proef is groter in de Randstad en de regio Zuid Nederland dan in Oost en Noord Nederland. De mate van reistijdaanpassing blijkt het sterkst samen te hangen met het type werk. Zelfstandigen hebben hun reistijd het minst aangepast, deelnemers met ondersteunende functies het meest.
Het aanpassen van het reisgedrag hangt niet alleen af van de eigen bereidheid van trein-forenzen, maar – voor veel reizigers – ook van die van hun werkgever. In een werkgeversonderzoek is daarom onder grote werkgevers (met meer dan 100 werknemers) onderzocht in welke mate zij hun werknemers in staat stellen om hun reisgedrag (reistijdstip en werklocatie) aan te passen.
Bijna driekwart van de ondervraagde werkgevers zegt op dit moment – in verschillende vormen en mate – de mogelijkheid te bieden om flexibel te werken. Het reistijdstip aanpassen is vaker mogelijk dan thuiswerken of werken op een andere locatie. Kostenbesparing is hierbij volgens werkgevers niet leidend. ‘Tevredenheid van werknemers’ en ‘werving en behoud van personeel’ zijn voor de ondervraagde werkgevers de belangrijkste factoren.
De spoorvervoerders zeggen op basis van de uitkomsten van de proef na te gaan of de structurele invoering van dalurenabonnementen voor trajectkaarthouders meerwaarde heeft en haalbaar is en/of dat het verbeteren en promoten van comfortelementen (zoals zitplaatsgarantie) in de daluren een betere aanpak is.
