Mensen vinden file minder erg en dat is niet per se goed

Het aantal mensen dat in de file staan als probleem ervaart, is flink afgenomen. Vond 72 procent van de Nederlanders in 2010 de files op autosnelwegen niet acceptabel, in 2019 is dit aandeel gedaald naar 35 procent. Dat hoeft niet positief te zijn. Zij zouden wel eens minder snel geneigd kunnen zijn om anders te gaan reizen. Dat blijkt uit onderzoek van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid.

Over de ontwikkelingen van files is veel bekend, mede door het regelmatige onderzoek van het KiM zelf. Maar over wie waar hoe vaak en wanneer in de file staat, en wat Nederlanders ervan vinden, bleek nog veel onduidelijk. Dat gegeven zette de onderzoekers ertoe de ernst van het fenomeen vanuit het perspectief van de burger in kaart te brengen.

Ze zetten een online enquête uit onder respondenten van 18 jaar en ouder uit het Mobiliteitspanel Nederland. De bevindingen vergeleken ze met internationale literatuur en data uit onderzoek uit 2010.

Geluidsoverlast

Over het geheel genomen vinden de respondenten files niet echt een maatschappelijk probleem. Vond 72 procent van de Nederlanders in 2010 de files op autosnelwegen (helemaal) niet acceptabel, in 2019 is dit aandeel 35 procent – een daling die de onderzoekers omschrijven als spectaculair. “Wellicht dat toegenomen mogelijkheden voor tijd- en plaatsonafhankelijk werken een rol spelen in de afname”, verklaren de onderzoekers.

Als het gaat over problemen onderweg, noemen de respondenten eerder andere ontwikkelingen: agressie op de weg en in het openbaar vervoer, geluidsoverlast, luchtverontreiniging, verkeersonveiligheid, kosten van en vertragingen in het openbaar vervoer.

Ondanks dat een deel van de respondenten gevoelens van stress, frustratie en irritatie ervaart, zijn acceptatie en berusting de sterkste gevoelens bij de (dagelijkse) file. Tegelijk blijken er duidelijke verschillen tussen burgers in de beleving. Over het algemeen zijn hoger opgeleide respondenten, 18-45 jarigen, frequente autogebruikers en respondenten die vaker in de file staan negatiever over files.

Minder snel geneigd

Dit kan een gedragsveranderingscampagne lastig maken. Niet iedereen ervaart files op dezelfde manier. Dat veel mensen zich bij files neerleggen, is ook niet per se goed. “Mensen die in de file berusten of de file accepteren zouden bijvoorbeeld wel eens minder snel geneigd kunnen zijn om voor een alternatief te kiezen”, schrijft het KiM.

Desalniettemin blijkt het aantal mensen dat in de file staat, erg klein. De helft van de respondenten hoeft ‘slechts sporadisch’ aan te sluiten. Zij staan meestal in avondspits vast. 15 procent van de ondervraagden staat naar eigen zeggen minstens één keer in de week in de file. Zij lopen dan gemiddeld 43 minuten vertraging op.

Op een gemiddelde weekdag staat ongeveer 6 procent van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder in de file. Dat komt neer op ongeveer 830.000 personen en op ongeveer 716.000 auto’s.

Thuiswerken

Tot de groep die gemiddeld vaker in de file staan, behoren mannen, hoger opgeleiden, werkenden, mensen tussen 18 en 45 jaar en mensen met hogere inkomens. Ditzelfde geldt voor mensen die in de Randstad wonen, die op grotere afstand van een station wonen en mensen die dichterbij een centrum van een stadsgewest wonen (of werken).

Om files te mijden geeft het merendeel van de respondenten aan een andere route te kiezen of de vertrektijd aan te passen. Meer thuiswerken of elders werken wordt als strategie veel minder in beschouwing genomen.

Te weinig oog voor automobilist

De onderzoekers vroegen ook wat mensen ervaren als file. Volgens 64 procent van de Nederlanders van 18 jaar en ouder is een file een situatie waarbij je gemiddeld niet sneller kunt rijden dan 25 km/uur, en daarnaast af en toe stil staat. Deze situatie duurt tussen de 10 en 20 minuten.

Het perspectief van de burger wijkt hiermee af van de definities van Rijkswaterstaat en de ANWB; deze organisaties spreken al bij een hogere snelheid van een file. “Voor de discussie over de definitie van een file zou het goed zijn ook aandacht te hebben voor het perspectief van de filerijder”, concludeert het KiM.