Is MaaS het antwoord op de verkeersdrukte in Den Bosch?

Het Paleiskwartier in Den Bosch confronteert de gemeente met een paar interessante uitdagingen. In de centraal gelegen wijk wordt flink gebouwd, er is een hoge parkeerdruk en forensen en studenten zitten elkaar regelmatig in de weg. ‘s-Hertogenbosch startte daarom onlangs met een pilot: kan Mobility as a Service (MaaS) helpen de verkeersdruk te beteugelen?

Het Paleiskwartier in Den Bosch ligt vlak achter het centraal station van de stad, en is vernoemd naar het Paleis van Justitie, dat in 1999 werd geopend. De wijk bevat veel hoogbouw; zowel met woon- als werkfunctie. Zoals de naam van Onderwijsboulevard al doet vermoeden, zijn er aan de weg meerdere (hoge)scholen gevestigd. Lopende studenten en autoverkeer kruisen elkaar hier vaker dan wenselijk is, met de nodige hinder voor beiden.

Volgens Ron Bos, verkeersplanoloog bij de gemeente ‘s-Hertogenbosch, is het Bossche Paleiskwartier een mooie proeftuin. “De wijk is één van de binnenstedelijke plekken waar op dit moment flink wordt gebouwd. Het Paleiskwartier heeft al een hoge parkeerdruk én een paar bestaande verkeersknelpunten. Maar ook zijn we hier al jaren actief om samen met bewoners, bedrijven en onderwijsinstanties mobiliteitsopgaven aan te pakken. Er is al een communityplatform actief waarop we voortborduren.”

Vervoersmiddelen combineren

De pilot in het Paleiskwartier ging eind maart van start. 2.500 bewoners kunnen met de app van mobiliteitsaanbieder Beamrz ridesharen, auto’s en elektrische fietsen huren, het openbaar vervoer nemen, een taxi bestellen óf verschillende vervoersmiddelen combineren. Mobility as a Service dus. Mobiliteit als dienst, in plaats van als bezit. De proef duurt in eerste instantie een half jaar; daarna wordt de app beschikbaar voor iedereen.

“De vraag naar woonruimte in de steden neemt toe, terwijl de ruimte al beperkt is”, legt Bos uit. “Door personenvervoer als dienst in te zetten, worden wijkbewoners minder afhankelijk van een eigen auto én ontstaat er hopelijk meer ruimte in het Paleiskwartier. Ruimte die we kunnen benutten op een manier die beter past bij een stedelijk milieu. Belangrijke doelstellingen van vernieuwende initiatieven als MaaS zijn het verbeteren van de bereikbaarheid van drukke wijken en het verminderen van de parkeerdruk, waarmee ook meer ruimte ontstaat voor ruimtelijke verdichting, wat eveneens een opgave van de stad is.”

Mobiele Stad

De pilot is onderdeel van het Innovatieprogramma Mobiele Stad. Dit project behelst verschillende experimenten op het gebied van mobiliteit, in opdracht van de provincies Zuid- en Noord-Holland, Noord-Brabant, Utrecht en Gelderland en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het programma wordt uitgevoerd met onder meer de Radboud Universiteit, Universiteit van Amsterdam, Universiteit Twente en Bureau Unlimited Urban Management. De verschillende instellingen houden gezamenlijk experimenten op het gebied van mobiliteit, bespreken de resultaten en richten zich op kennisuitwisseling.

Karst Geurs, professor Transport Planning aan de Universiteit Twente, coördineert het Innovatieprogramma namens op ‘haar’ onderwijsinstelling. Doel is om te onderzoeken of MaaS een bijdrage kan leveren aan stedelijke ontwikkeling door autogebruik te reduceren. Volgens Geurs is het de bedoeling dat MaaS-gebruikers het ‘individueel autogebruik’ (ritjes zonder passagiers) met 5 tot 10 procent verminderen.

Daarnaast wordt onderzoek gedaan of dit effect nog versterkt wordt door spelelementen in het MaaS-project te verwerken (‘gamification’). “We onderzoeken of gamificatie geschikt is om meer gebruikers te bereiken, of bestaande gebruikers te laten terugkeren. We beogen een verdere afname van 5 procent individueel autogebruik ten opzichte van MaaS-deelnemers zonder gamificatie.”

Grote klus

Naast een prettigere leefomgeving baant dit ook de weg om wijken geschikter te maken voor meer bewoners en forensen. Ron Bos: “De pilot geldt ook als proef om te kijken of de omgeving verdicht kan worden zonder dat dit extra autoverkeer oplevert. Met de test wil de gemeente Mobility as a Service introduceren in de stad en alvast een groep gebruikers op de been brengen.”

Hij vervolgt: “Voor ‘s-Hertogenbosch zijn met name vragen rondom duurzame mobiliteit bijzonder belangrijk: kunnen we in de toekomst met minder auto’s toe? En kunnen we drukke stedelijke gebieden op duurzame manier blijven ontwikkelen? Als gemeente werken we al samen met de bewoners, bedrijven en de verschillende onderwijsinstellingen binnen de wijk. Dat doen we onder de noemer van het Brabants Mobiliteitsnetwerk. De MaaS-pilot was hier erg goed in te bedden.”

De gemeente is een belangrijke stakeholder in het project. “Er zijn meerdere partners bij betrokken, maar als gemeente heb je een taak in het domein van de openbare ruimte. Als gemeente reserveren we de benodigde ruimte voor deelfietsen en -auto’s, nemen verkeersbesluiten én staan in contact met de bewoners.”

Vanwege de nabijheid is de gemeente ook de plek waar mensen als eerste aankloppen. “Een dergelijke pilot vraagt coördinatie en afstemming, met de partners onderling alsook met bewoners en bedrijven. Dat vraagt tijd en het loont om deze vooraf te investeren. We zijn samen met de partners ook een jaar bezig geweest om het project vorm te geven. Het is geen pilot die je er er snel even bij doet, dat geldt ook voor de andere partners.”

Transitie

“De gemeente houdt de ogen op de toekomst gericht”, vervolgt Bos. “Deze pilot is onderdeel van een bredere transitie richting duurzame mobiliteit, een speerpunt van het Bossche college. Het vraagt echter ook een interne transitie. De gemeente heeft grote belangen bij dit soort projecten, maar die zijn niet altijd eenduidig. Duurzame mobiliteit is erg belangrijk, maar de gemeente is bijvoorbeeld óók parkeerexploitant. Als MaaS en de transitie van bezit naar gebruik écht aanslaan en opschalen, dan gaat het veel inkomsten uit het parkeergeld kosten. Dat is op de langere termijn iets waar we óók rekening mee moeten houden.”

Hij vervolgt: “Een pilot als deze is hiermee op meerdere fronten een leerproces: hoe en óf MaaS werkt, hoe we samenwerken met onderwijs- en marktpartijen, maar ook liggen er opgaven binnen de gemeentelijke organisatie: wat wordt het inkomstenmodel wanneer de deeleconomie echt mainstream wordt?”

Tekst: Stefan Keerssemeeckers