PBL: verschraling ov zet toegankelijkheid werk en voorzieningen onder druk

Voorzieningen als ziekenhuizen, supermarkten, scholen en ook het werk zijn de afgelopen jaren slechter bereikbaar geworden met het openbaar vervoer. Onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving bevestigt dat beeld. Vooral in landelijk gebied, in de stadsranden en in dorpen wordt die pijn gevoeld.

Dat schrijft het PBL in het rapport ‘Beter bereikbaar?’, dat donderdag verschijnt.

Het onderzoek laat zien dat de afschaling van het openbaar vervoer heeft geleid tot een absolute daling van de bereikbaarheid van voorzieningen. Vooral in de avonden en weekenden is de reisduur steeds langer geworden, vooral vanuit landelijk gebied en de stadsranden.

De fiets draagt weliswaar bij aan de bereikbaarheid, maar regionale voorzieningen zijn per fiets beperkt bereikbaar. Tegelijkertijd zijn in de onderzochte periode, van 2012 tot 2022, veel voorzieningen verplaatst van landelijk gebied naar de stad. De al grote bereikbaarheidsverschillen tussen mensen met en zonder toegang tot een auto zijn hierdoor verder toegenomen.

Volwaardig deelnemen

“Bereikbaarheid van werk, voorzieningen en sociale contacten is essentieel om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving”, benadrukken de onderzoekers. Ze zien vooral afgenomen bereikbaarheid van ziekenhuislocaties, maar ook de bereikbaarheid van scholen en supermarkten met het ov is gedaald.

Doordat het aanbod van openbaar vervoer is afgenomen, is voor veel mensen ook het werk slechter bereikbaar geworden. Het zijn vooral lager opgeleiden die daarbij te lijden hebben onder de verslechtering van het openbaar vervoer in het bereiken van werk: het soort banen voor deze groep ligt vaker op moeilijker met de bus te bereiken plekken.

Auto voorwaarde voor werk

Hoewel de fiets in combinatie met ov bijdraagt aan de bereikbaarheid van banen is dit nog altijd aanzienlijk lager dan de autobereikbaarheid. De beschikking over een auto is hierdoor voor deze groep steeds meer een voorwaarde voor toegang tot werk. Hogeropgeleiden hebben hier volgens het planbureau minder last van.

De onderzoekers tonen in hun rapport wel enig begrip voor het concentreren van voorzieningen in steden. Dat heeft ook voordelen en het is “niet altijd mogelijk, of wenselijk, om in alle regio’s eenzelfde niveau van bereikbaarheid van voorzieningen en banen te bieden”, stellen ze.

Kabinet-Schoof

Het kabinet-Schoof heeft het verbeteren van de bereikbaarheid op de prioriteitenlijst gezet. PBL-onderzoeker Jeroen Bastiaanssen ziet meerdere “knoppen” waar de politiek aan kan draaien. “Investeren in het ov en het fietsnetwerk ligt voor de hand, juist ook op plekken waar veel mensen zijn geraakt door de afgenomen bereikbaarheid”, suggereert hij.

Daarnaast kunnen voorzieningen en werkgelegenheid nog meer worden gebouwd in de buurt van ov-knooppunten. “Ook woningbouw op dergelijke locaties kan een hoge bereikbaarheid bieden.”