Autodeelgroepjes razend enthousiast, maar beleid ontbreekt

De term ‘autodelen’ wordt vaak gebruikt voor het huren van een deelauto. Het kan echter ook anders. Hier en daar zijn succesvol initiatieven opgezet waarbij groepen buurtgenoten in coöperatief verband auto’s aanschaffen en de lasten en lusten delen. Gemeenten willen deze deelgroepen wel stimuleren, maar echt beleid en “meedenken” door de overheid ontbreken in veel gevallen nog. Mobiliteit Magazine ging langs in Den Haag bij een groep tevreden autodelers.

Het is een zonnige dag in de Haagse wijk Bezuidenhout. Op een speciaal ingericht parkeervak staat een Hyundai Kona geparkeerd. ‘DEELAUTO’ staat op het bord dat pal naast de parkeerplek is geplaatst. De Hyundai is een van zes auto’s die door honderd buurtgenoten worden gedeeld, vertelt Denny van der Vaart, één van de bestuursleden van het samenwerkingsverband van de deelnemende inwoners van de Haagse wijk. Ze zitten samen in een buurtcoöperatie van DEEL, een non-profitorganisatie die buren helpt om samen een auto te delen.

Echt delen

DEEL is opgericht in 2019 door Walter Dresscher. Vanuit zijn rol bij DEEL en inmiddels ook bij de non-profitorganisatie Townmaking Institute, houdt hij zich bezig met het opzetten van deelgemeenschappen. Dresscher is ervan overtuigd dat iets delen zou moeten betekenen dat je alle aspecten daarvan deelt. “Je deelt het eigenaarschap, het gebruik, de verantwoordelijkheid, de zeggenschap en de kennis.” Pas als er aan deze voorwaarden voldaan wordt, telt het als delen.

Dat is een ander model dan wat in de deeleconomie vaak wordt aangeduid als autodelen. Vaak gaat het volgens Dresscher meer om een vorm van huren. “Want er is een bepaalde partij die iets bezit en anderen mogen daar gebruik van maken tegen betaling”, legt hij uit. “Maar die bezitter bepaalt ook op welke manier men daar gebruik van mag maken. Dat is niet echt delen. Daarom zijn wij ervan overtuigd dat je ergens ook echt eigenaar van moet zijn als je wilt delen.”

We zijn er al jaren voor aan het lobbyen om deze vorm van delen op de kaart te krijgen

In de buurtcoöperatie van DEEL in Bezuidenhout zijn buurtbewoners inderdaad collectief eigenaar van de deelauto’s. Er wordt gezamenlijk betaald voor de verzekeringen, het onderhoud en de wasstraat. In een Algemene Ledenvergadering bespreken de leden jaarlijks hoe de zaken ervoor staan en wat er beter kan. Sommige van de leden zitten in een commissie, zoals de vlootcommissie, die nieuwe auto’s uitzoekt als er behoefte is aan uitbreiding. Met andere woorden: ze doen het echt samen.

Kostenverdeling

Van der Vaart zit als penningmeester in het bestuur van de coöperatie. Hij hoorde voor het eerst over het initiatief toen hij een flyer in zijn brievenbus kreeg. Al gauw was hij onderdeel van een ijzersterk team: “Ik kom zelf uit de financiële dienstverlening, een ander bestuurslid meer uit de autohoek en een derde uit de ov-wereld. Dus dat was een hele mooie combi”, vertelt hij.

In 2021 was de deelcoöperatie een feit. De groep bestond toen nog uit dertig leden, die samen vier auto’s deelden. Dat was niet optimaal, geeft Van der Vaart toe. “Het waren net te veel kosten ten opzichte van wat het ons opleverde.” Inmiddels is de groep zo groot dat de kostenverdeling beter uitkomt. “We hebben op een gegeven moment ook wat aan onze tariefstructuur gedaan”, voegt Van der Vaart daaraan toe. Eerst betaalden leden alleen voor hun eigen gebruik, maar nu is er ook een vaste bijdrage van vijftien euro per maand. “Dat heeft voor ons de kosten in balans gebracht.”

Als er aan het eind van het jaar te veel betaald is, krijgen bewoners wat van hun geld terug. Via deze constructie betalen bewoners minder dan als ze in hun eentje een auto zouden bezitten. Ook een commerciële deelauto zou duurder zijn.

Gesteund

Van begin af aan heeft de gemeente Den Haag de deelcoöperatie in Bezuidenhout gesteund. De groep kreeg enkele duizenden euro’s subsidie en een eigen parkeerplaats met parkeerbord. Voor elke geplaatste deelauto haalt de gemeente een parkeerplaats uit de straat weg en plaatst ze iets nieuws, zoals een fietsvlonder of een boom.

Maar niet iedere gemeente heeft ondersteunend beleid voor autodeelgroepen, ziet Sanne Overbeek van OnzeAuto, een bedrijf dat autodeelgroepen faciliteert. Het bedrijf regelt eigenlijk alles namens bewoners: van het plaatsen van de auto’s tot het organiseren van een parkeerplaats. Dat laatste is nogal een uitdaging: “Het regelen van een parkeervergunning is overal anders geregeld”, vertelt Overbeek. “Hetzelfde geldt voor het krijgen van een eigen laadpaal.” Sommige steden, zoals Rotterdam en Den Haag, denken goed mee, merkt Overbeek. “Maar op veel plekken wordt onze vorm van autodelen niet zo herkend.” Ze ziet dat er wel beleid is voor de deelauto’s van Greenwheels en Mywheels, maar niet voor autodeelgroepen. “We zijn er al jaren voor aan het lobbyen om deze vorm van delen op de kaart te krijgen.”

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Toch hebben gemeenten wel degelijk interesse in het stimuleren van autodeelgroepen. Dat blijkt wel uit de vele aanmeldingen voor het project ‘Buurtinitiatieven’, dat onderdeel is van het vijfjarige samenwerkingsprogramma Natuurlijk!Deelmobiliteit. Binnen het programma werken de overheid, gemeenten en provincies samen om deelmobiliteit “een volwaardig en vanzelfsprekend onderdeel van het mobiliteitsnetwerk te maken”.

De gemeente Nijmegen is de kartrekker voor het buurtinitiatieven-project, maar er werken inmiddels maar liefst achttien partners aan mee, waaronder de gemeentes Groningen, Eindhoven, Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Leiden en Gouda. “We willen in kaart brengen wat voor initiatieven er zijn en wat we daarvan kunnen leren”, vertelt Maarten van Biezen, programmaleider van Natuurlijk!Deelmobiliteit. Een volgende stap is uitzoeken hoe deelgroepen gestimuleerd kunnen worden. “Is er iets wat je vanuit een nationaal programma zou kunnen doen om dat soort initiatieven een beetje te ontzorgen?”, wil Van Biezen weten.

Sociaal aspect

Bij het delen hoort ook een sociaal aspect. Daar zijn bewoners Yotam Raz, Maaike Velderman en Petra de Vree uit Bezuidenhout alle drie enthousiast over. Gezeten op een muurtje naast hun gedeelde Hyundai vertellen ze over hun ervaringen. De Vree en haar man hadden vijf jaar in Vietnam gewoond toen ze terug verhuisden naar Nederland. In Den Haag kende het stel nog niemand. “Het is fijn dat je op deze manier echt mensen leert kennen. Deze week komt er ook iemand eten die we kennen uit de groep.” Hetzelfde geldt voor Raz en zijn vriendin, die om die reden ook lid zijn geworden. “Dat dit voor en door de wijk georganiseerd is, sprak ons aan. We wilden op die manier meer feeling met de buurt krijgen.” Maaike is tevreden met de appgroep, waar alle honderd leden met elkaar in overleggen. “Dat werkt heel goed.”

Dat sociale aspect zie je ook terug in het schoonhouden van de auto’s. Ondanks dat er geen schoonmaakrooster is, houden bewoners toch de auto’s netjes. “Je laat de auto achter zoals je hem gevonden hebt”, vertelt De Vree. “En op het moment dat je voelt dat de auto schoongehouden wordt, doe je dat zelf ook gemakkelijker.” Volgens haar gaat dit goed doordat het bestuur het goede voorbeeld geeft. “Tijdens de Algemene Ledenvergadering werd gezegd dat je twee dingen kunt doen als je een vieze auto aantreft. Je kunt klagen in de app, of je kunt de auto schoonmaken en aan mensen laten weten dat hij er nu weer tof uitziet. Nou, wat stimuleert dan het meeste om hem schoon te houden?”

Het is fijn dat je op deze manier echt mensen leert kennen

Van der Vaart laat weten dat het bestuur er bewust voor heeft gekozen om geen schoonmaakrooster in te stellen. “Vanuit de gedachte: als je mensen veel verantwoordelijkheid geeft, nemen ze ook veel verantwoordelijkheid”, vertelt hij. Nu de groep zo groot is geworden, gaat het wel wat vaker mis, ziet Raz. “Soms weten mensen nog niet hoe het hoort. Dat we het echt met zijn allen doen en dat je het niet aan een bedrijf kunt overlaten.” Toch zijn dit soort strubbelingen maar van korte duur. “Het wordt eigenlijk snel opgelost en mensen helpen elkaar”, vertelt Raz.

Geld besparen

Juist die sociale dimensie van het delen is een van de redenen waarom gemeenten autodelen graag stimuleren. “Mensen in de straat krijgen op een andere manier contact met elkaar en dat kan heel gewenst zijn”, legt Van Biezen uit. Er zijn ook andere redenen om deelgroepen te willen aanmoedigen. Als bewoners zelfstandig auto’s delen, in plaats van via een bedrijf, zou dat hen bijvoorbeeld geld kunnen besparen. “Een commerciële aanbieder moet ook gewoon geld verdienen. Als je het zelf doet, zit je daar iets anders in. Dan heb je het meer over het eerlijk verdelen van de kosten.”

In landelijk gebied gaat het gemeenten vooral over bereikbaarheid. “Het gaat daar niet zozeer om de ruimte, er is ruimte zat. Alleen het openbaar vervoer kalft af in landelijk gebied. Stel dat je als gezin één auto hebt om overal naartoe te gaan, dan heb je misschien ook een aanvullende oplossing nodig, al is het alleen al om naar het openbaar vervoer toe te gaan.” In steden is autodelen aantrekkelijk voor gemeenten omdat het ruimte bespaart. “Het idee is: als tien mensen met elkaar een auto delen, scheelt dat misschien tien auto’s in de straat. En die ruimte hebben we hard nodig, want er moet veel gebouwd worden in de steden.”

In Bezuidenhout zien ze de toekomst in ieder geval zonnig in. Onlangs hebben de buurtbewoners een fietsendrager aangeschaft voor de deelauto’s. Op de vraag of iedereen zou moeten gaan autodelen via een buurtcoöperatie antwoorden de bewoners unaniem met ‘ja’. “Ik zou het iedereen gunnen”, zegt De Vree.